Μονή Αρχιστράτηγου Μιχαήλ του Ακρονησιώτη β

«Ο οικισμός της Τραπεριάς, εγκαταλείφθηκε, γιατί ήταν θεατός από την θάλασσα και οι κάτοικοί του μετοίκησαν κατά την παράδοση στον Πολιχνίτο» γράφει ο Ι. Μουτζούρης.¹ Και απομείνανε πληθώρα τα χαλάσματα να το μαρτυρούν. Το 1447, στην περιοδεία του Λατίνου αρχιεπισκόπου, Λεονάρδου του Χίου, αναφέρονται σημαντικά στοιχεία για την περιοχή. Οι συνοδοί του φθάνουν εδώ από την περιοχή του Μπουγαζιού, όπου «παρέμειναν αρκετές μέρες».2 Έμειναν μάλλον στον Οικισμό της περιφέρειας του Μπουγαζιού, με τον Γαρμπιά απέναντι. Βρέθηκαν σε ένα «λιβάδι και μετά ανέβηκαν το Ανηφορικό Ακρωτήρι». Μάλλον εννοεί τον Γερόκαβο, που φαίνεται από την Τραπεριά. Από εκεί «εισήλθαν στην πόλη Τετραπυργίη, η οποία κάποτε ήταν οχυρωμένη με τέσσερις πύργους, αν και πλέον αυτοί είχαν πέσει κάτω». Ο μεγάλος οικισμός, η «πόλη Τετραπυργίη» είναι σίγουρα η Τραπεριά, στην οποία εντόπισα τα θεμέλια, του ενός τουλάχιστον Πύργου. Το 1548, στα Οθωμανικά Φορολογικά κατάστιχα, αναφέρεται το «χωριό Traperya». Αποτελείται από Χριστιανούς, διασκορπισμένους από παλιά σε άλλους οικισμούς και δίνουν τους φόρους τους στους δικούς τους τιμαριούχους. Αναφέρονται 54 χριστιανικά σπίτια. Πληρώνουν φόρο 6.516 Α κύρια για σιτάρι (2.336 Α), αμπέλια, κριθάρι, κουκιά, σύκα, λινάρι, σουσάμι, μετάξι, μέλι, λάδι και ελιές κα. Αναφέρονται οι φόροι που πληρώνονται σε αξιωματούχους Οθωμανούς και το τιμάριο του Μουσταφά Ομέρ.

Το Μοναστήρι του Αρχιστράτηγου Μιχαήλ του Ακρονησιώτη

Σε ένα πατριαρχικό σιγίλιο του 1324 (Σεπτεμβρίου 19), επί Πατριάρχου Ηραία, αναφέρεται το «Μονύδριον του Τιμίου αρχιστρατήγου των άνω δυνάμεων και επικεκλημένου του Ακρονησιώτου περί τα Βασιλικά, το οποίον ενεκαινίασεν ο επίσκοπος Ερεσού Θεόδωρος, εκ περιτροπής του Αρχιερέως Μυτιλήνης κυρ. Γρηγορίου».³ Ο Γιάννης Μουτζούρης τοποθετεί «το μονύδριον του 1324, του Αρχιστρατήγου Μιχαήλ» στη θέση του Ταξιάρχη της Τραπεριάς. Μάλιστα θεωρείται πιθανή τούτη η θέση, αφού «η βουνοπλαγιά που καταλήγει στη θάλασσα, φέρει το όνομα «Νησιά» ή «Νήσος» (Ακρονησιώτης).¹

Μια άλλη πιθανή θέση του μοναστηριού, είναι ανατολικά της Σκάλας Πολιχνίτου μετά τις Αλυκές, στον Ταξιάρχη της Πετραδερής. Εδώ τον ξέρουν Αι-Στράτη και Αστράτγου. (39^ο11.9560-26^ο19.6367). Το εξωκλήσι κτίστηκε το 1955, κάτω από μια γιγάντια Τετραμίθρα, ένα «ιερό» δέντρο, επάνω στο ερείπιο του παλιού ναού. Στέκεται όρθιος ο τοίχος του, κολλημένος στη ΒΑ γωνιά του ναΐσκου. Επίσης μπροστά του, βρίσκονται λαξευμένες πέτρες. «Σώζεται εισέτι εις ικανόν ύψος, τοίχος καλής κατασκευής, βαίνων λοξώς προς τη ΒΑ γωνίαν του νεοδμήτου εξωκκλησίου, καμπτόμενος κατ’ αμβλείαν γωνίαν, ενώ έτερος λεπτότερος τοίχος, συναντά αυτόν κατ’ οξείαν γωνίαν. Πρόκειται προφανώς εγγεγραμμένη αψίς παλαιοχριστιανικής Βασιλικής. Αρχαίον υλικόν υπάρχει και άλλο πέριξ, ενώ εντός του προς Β ιδία αγρού παρατηρούνται ικανά όστρακα». Πραγματικά στα κτήματα γύρω του, είναι περισσότερα τα κεραμίδια από τις πέτρες, «Από δω έφυγε ο Μανταμαδιώτικος ο Ταξιάρχης όταν οι πειρατές κατέστρεψαν την εκκλησιά», μου είπε μια γερόντισσα στο Λισβόρι. Σε τούτη τη θέση (όπως και στην Τραπεριά κατ’ άλλους) τοποθετείται το μοναστήρι του Τιμίου Αρχιστρατήγου των Άνω Δυνάμεων, του επικαλούμενου Ακρονησιώτου, που μνημονεύεται σ’ ένα πατριαρχικό έγγραφο του 1324 να βρίσκεται «περί τα Βασιλικά» (εννοεί χωριά). Έτσι και σήμερα δεν είναι γνωστή η θέση του.3

1.Ιωάννης Μουτζούρης: Ο Μοναχισμός της Λέσβου,1989, σελ. 109.

2.Ανδρέας Μαζαράκης: Ο Λατίνος Αρχιεπίσκοπος Λέσβου Λεονάρδος ο Χίος, σελ. 118-119.

3.Β.Ι.Κλεομβρότου. MYTILENA SACRA 1974 τομ. Β σελ 211, 215.

στον Ταξιάρχη

τοποθετείται το Μοναστήρι

με τον Αι Δημήτρη

και τον πύργο της «Τετραπυργίης»

επίσης τοποθετείται στον Ταξιάρχη της «Πετραδερής»

με τον παλιό ναό

και τον εκτεταμένο οικισμό