Η περιοχή Κούλες και οι Πηγές

Στην έρευνα συμμετείχαν ο Στέλιο Μπουρούς και ο Μάκης Παυλέλλης

Ο Κάμπος του Ευεργέτουλα, γόνιμος πάντα φέρει στην περιφέρεια του αρκετές, αστείρευτες πηγές. Των Αρχαγγέλων στους Λάμπου Μύλους (60 μ3 νερού την ώρα), του Ένθρονου, των Υδάτων, των Αγίων Αναργύρων! Είναι γεμάτος από αυλάκια μεταφοράς σε βρύσες, δεξαμενές, νερόμυλους, χαμάμ και ποτιστικά χωράφια. Στην έρευνα (Στέλιος Μπουρούς) νέων πηγών για την ύδρευση των οικισμών, εντοπίστηκαν οι πανάρχαιες πηγές στην θέση Κούλες της περιοχής των Λάμπου Μύλων, μέσα στην ευρύτερη, αρχαία περιοχή Σεντούκια! (κάτω εισημάνσεις στον Χάρτη). Ένας τσιμεντοστρωμένος δρόμος, από τον κεντρικό Λάμπου Μυλών-Γεφύρι Ένθρονου, συναντά παλιά (ανακαινισμένα) και νέα σπίτια (Κούλες)! Νότια του δρόμου υπάρχει η είσοδος ενός τσιφλικιού που ανήκε σε Τούρκο με τον μισογκρεμισμένο Πύργο (κονάκι, τρίτη επισήμανση). Στην νότια άκρη υπάρχει η μία πηγή, που αναβλύζει από καλαμιώνα (μικρό έλος). Τα νερά μαζεύονται σε σύστημα δεξαμενών με υδροφράκτες και με τσιμενταύλακες οδηγούνται στα περιβόλια της περιοχής, όπου το νερό μοιράζεται με διακλαδώσεις και υδροφράκτες με χρονική σειρά ( σύστημα Νιμπέτ, Τουρκιστί : Σειρά ).Την διαδικασία, όπως μας είπε η κα Μπουγατσά, που μένει εκεί, την εφαρμόζει υπάλληλος των Λάμπου Μύλων. Εκατό πέντε μέτρα ΝΔ της πρώτης πηγής, υπάρχει η δεύτερη πηγή, σίγουρα από τον ίδιο υδροφόρο ορίζοντα! Το σημαντικό είναι ο εντοπισμός (Μπουρούς -Παυλέλλης) των κατάλοιπων ενός Λουτρού (χαμάμ), στο δρομάκι προς τον πύργο του τσιφλικιού (τέταρτη επισήμανση)! Σώζεται ο ανατολικός τοίχος, από αλάξευτη ντόπια πέτρα και κουρασάνι. Ο τοίχος στην δυτική του πλευρά δείχνει τμήμα του εσωτερικού χώρου, με αψίδα από τούβλα και θυρίδα. Επίσης στις άκρες του διακρίνονται οι γωνίες με τα τόξα μετάβασης στον εσωτερικό νότιο και βορινό τοίχο, του οποίου διατηρείται μικρό τμήμα. Η επέκταση του υπάρχοντος τοίχου προς τις πηγές, μάλλον μετέφερε το νερό προς το χαμάμ, αφού υπάρχει μικρό τούνελ με πήλινο σωλήνα. Το άγνωστο μέχρι τώρα Χαμάμ, μάλλον ανήκε στο Τουρκικό Τσιφλίκι, όπως και σε άλλα μέρη του νησιού (πχ Τσιφλίκι Χαιντάρ, στη Γέρα, αλλά και ιδιωτικά Χαμάμ χριστιανών, όπως Σουλάκη, Ταπανλή, Ψύρρα). Σίγουρα, έστω και αυτό το κομμάτι του πρέπει να διατηρηθεί σαν τμήμα της ιστορίας του τόπου. Μέσα στο κτήμα υπάρχει και ο ναίσκος του Αι Γιάννη, του Πρόδρομου, δίπλα σε μια μεγάλη Κακαβιά (πέμπτη επισήμανση), το ιερό δένδρο της περιοχής! Κεραμική γύρω του, δείχνει την πιθανή θέση παλαιότερου ναού. Λίγο πιο κάτω υπάρχει κλεισμένη σε κτήμα, μια μικρή Παναγιά. Ο κάμπος λοιπόν των πανάρχαιων οικισμών, των νερών και της γόνιμης γης, πάντα θάχει κάτι καινούργιο να μας δείξει.

η πρώτη πηγή

και ο Πύργος.

Η εσωτερική πλευρά του χαμάμ

στον ανατολικό τοίχο

με τις σωληνώσεις του νερού

το Νιμπέτ στα περιβόλια

και ο Αι Γιάννης