ΚΡΗΝΕΣ

Η εργασία βασίζεται σε φωτογραφίες του διαδικτύου και στην πιθανή θέση της κρήνης από τον Μάκη Παυλέλλη. Οι δύο φωτογραφίες προέρχονται από δύο περιοδικά των αρχών του 20 αι.(1). Πρόκειται για μια μνημειακή Κρήνη, με μαρμάρινη διακοσμημένη πρόσοψη και μεγάλη δεξαμενή (χαζινέ) από ορθογώνιους λαξευμένους λίθους (μάλλον ιγκνιβρίτη). Φαίνεται η δυτική πλευρά με μικρότερη παροχή και το άνοιγμα αερισμού και καθαρισμού. Πιθανόν να υπήρχαν παροχές και στις δύο πλευρές που δεν φαίνονται (πολύκρουνη). Η μαρμάρινη πρόσοψη φέρει στα πλάγια πεσσούς που εξέχουν (σχήμα Π). Το κάτω τμήμα είναι διπλό με κιονίσκο προς τα έξω, ενώ το επάνω κορυφώνεται με την σφαίρα. Ανάμεσα τους η Κρήνη επιστέφεται με δύο σπείρες (μοναδικό στοιχείο για τη Λέσβο).Το στηθαίο φέρει κανονικό τόξο κάτω από το οποίο υπάρχει ο ντουράς και η επιγραφή ( διαβάστηκε το Χασάν Πασάς-Sahibu’I hayrat ve’I hasenat Hasan Pasa eylediinsu…). Στο τμήμα του κρουνού υπάρχει τριπλή ανάγλυφη διακόσμηση από το γνωστό δοχείο με τα άνθη της ζωής. Ανάλογη φυτική διακόσμηση φέρουν οι δύο πλευρικοί πεσσοί και οι κιονίσκοι. Επίσης υπάρχουν διακοσμητικές ροζέτες. Η Κρήνη αυτή, σίγουρα ανήκε σ’αυτές, που ο αρχιναύαρχος Χασάν Πασά Τζεζαερλή, κατασκεύασε στην πόλη της Μυτιλήνης, στα τέλη του 18^ου αι., όταν έφερε το νερό με κτιστό αυλάκι, από τις πανάρχαιες πηγές του Καγιανιού, κατασκευάζοντας και τον νερόμυλο . Από εκεί μοιράστηκε στις κρήνες της πόλης και ανέβηκε στο κάστρο με την βοήθεια των υδατόπυργων (σού-τερεζι). Οι κρήνες του Πασά ήταν τέσσερις μεγάλες (σώζεται του Πλάτανου μόνο) και τρείς μικρότερες (σώζονται και οι τρεις). Άλλες τέσσερις κατασκεύασε ο γραμματέας του Τουρκικού στόλου Ν.Μαυρογένης. Στο σύνολο ένδεκα (2). Επίσης μια στον Χάλικα, και δύο στα Πάμφιλα (η μια υπάρχει).

Η θέση της νέας Κρήνης, τοποθετήθηκε σωστά από τον κ.Παυλέλλη, πίσω από το παλιό Τελωνείο του βόρειου λιμένα (τώρα πλατεία Σαπφούς). Σε ένα ανοικτό χώρο, με ένα ξενοδοχείο δίπλα και πίσω της αποθήκες. Ο χώρος υπάρχει τώρα , σαν μικρή πλατεία (δίπλα στο νέο καφέ SOHO) . Στον χάρτη του Τζέημς (Ιάκωβο) Αριστάρχη (Μηχανικό της Νομαρχίας Αρχιπελάγους), Plan de Metelin, του τέλους του 19^ου αι. 3.φαίνεται η Κρήνη και μάλιστα με την κάτοψη που ταιριάζει στις φωτογραφίες (Π).Επίσης στον ίδιο χάρτη σημειώνεται και ο «Κατουρλά τσεσμές» στην Κομνηνάκη (που ανακαινίστηκε πρόσφατα από την Εφορεία Αρχαιοτήτων και γλύτωσε παρα τρίχα το γκρέμισμα), μια άλλη μικρή κρήνη, επάνω στον κεντρικό δρόμο ,στα Λαδάδικα, κ.α (3). Πρόκειται λοιπόν για ένα από τα υπέροχα μικρά μνημεία της πόλης, που καταστράφηκαν ολοσχερώς, όπως και το καστρέλλι, από μια άφρονα και ομφαλοσκοπική πολιτική βούληση, των δύσκολων αυτών καιρών (μετά το 1912). Ας μη ξεχνάμε και το «ξύσιμο» των Οθωμανικών επιγραφών σε όσες κρήνες είχαν μείνει στην Μυτιλήνη.(4)

1.Πρόκειται για ένα Αγγλικό και ένα Γαλλικό περιοδικό, των αρχών του 20^ου αι. Μάλιστα το Γαλλικό δείχνει ότι η Κρήνη υπήρχε ακόμα το 1916.( Le Monde Illustre, Un vielle fontaine turque a Mytilene.τευχ.3 Ιουν 1916 .από Στέφανος Πασβάντης.

2.Μάκης Αξιώτης: Η Υδρευση της Μυτιλήνης κατά την Μεταβυζαντινή Περίοδο. Οι Υδρόμυλοι της Μυτιλήνης. Ανάτυπο από Δ.Τόμο Αιολικών Χρονικών 2002.

3 Ο Χάρτης βρίσκεται στο βιβλίο «Κάποτε στη Μυτιλήνη , στα Λαδάδικα», της Βάσως Καραπιπέρη- Αλατζά. Εκδόσεις Μύθος 2024 και έχει επίσης αναρτηθεί σε Πινακίδα, μπροστά στο Μουσικό Καφενείο.

4. Μακης Αξιώτης: Παράπλευρα τεκταινόμενα της Μικρασιατικής Τραγωδίας Καταστροφές Επιγραφών στις Οθωμανικές κρήνες της Μυτιλήνης και των περιχώρων της. Λεσβιακά τομ ΚΗ 2024

Η Κρήνη στο Αγγλικό Περιοδικό

Στο Γαλλικό περιοδικό

Η Πλατεία το 1910

Τοπογραφικό με τις Κρήνες

Η Πλατεία σήμερα

Ο Κατουρλά Τσεσμές σήμερα

Και όταν κινδύνεψε με γκρέμισμα