Ο Κάμπος της Κλασσικής- Ελληνορωμαϊκής Εποχής*

Η Συκούς, τα Μακριανά, ο Ηρακλής, βρέθηκαν χαραγμένα στο κτηματολόγιο του 300 μΧ. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως αυτές οι θέσεις δεν πηγαίνουν σε βάθος χρόνου, ίσως και στα Κλασικά χρόνια, ενώ σίγουρα τα ευρήματα στον κάμπο, τοποθετούν αρχαίους οικισμούς σε τρις, τουλάχιστον ακόμα περιοχές! Ο πρώτος βρίσκεται γύρω από τα εκκλησάκια της Παναγιάς και των δύο Αι Γιάννηδων, στην θέση Μητρόπολη. Το ωραίο μαρμάρινο επιστόμιο, σε πηγάδι των Κεραμειών με την επιγραφή, Η Λάπη, με τα σημαντικά ευρήματα στα υψώματα, πίσω από τους Λάμπου Μύλους, είναι επίσης μια ενδιαφέρουσα περιοχή! Η λάρνακα του Πασπαλά! Σε όλη την έκταση του κάμπου παρατηρούνται μεικτά ευρήματα, που δείχνουν την πυκνή του κατοίκηση από τα προϊστορικά χρόνια, μέχρι σήμερα! Μαζί με τον κάμπο κατοικήθηκαν και καλλιεργήθηκαν τα γύρω υψώματα, που κλιμακώνονται κάτω από την οροσειρά του Ολύμπου, από τις ρεματιές του οποίου γεννιέται και το ποτάμι, ο Ευεργέτουλας, κύριος ζωοδότης παράγοντας αυτού του πλούτου! Αυτά τα νερά έδωσαν ζωή και στο Ρωμαϊκό Υδραγωγείο, που εξασφάλισε το νερό στην πρωτεύουσα, αλλά και κίνησε πολλούς νερόμυλους, απαραίτητους για την παραγωγή των σιτηρών του κάμπου και των λόφων! Η ελιά, σίγουρα ήταν πάντα εκεί και θα είναι ενδιαφέρον να δούμε τα σκόρπια κατάλοιπα των ελαιόμυλων, εκτός από αυτούς που έβγαλε στην επιφάνεια η αρχαιολογική σκαπάνη!Eκεί, στον ίδιο χώρο, δίπλα στα Κεραμειά, ανασκάφτηκαν δύο Οικισμοί, ο ένας επάνω από τον άλλο , της Κλασικής και Ελληνορωμαικής περιόδου!! Σ’αυτόν εντάσεται και το υπέροχο κτίριο, ίσως Δημόσιο, που συνεχίζει να υπάρχει από το Αρχαϊκό υπόστρωμμα! Αυτό το ορθογώνιο κτίριο, με την Λεσβία δομή, 15,20Χ5 μ., χρονολογήθηκε στην Αρχαϊκή περίοδο και συνέχισε να λειτουργεί στην Κλασική περίοδο!

Μια από τις περιοχές που φιλοξένησε αρχαίο οικισμό είναι και τα Σεντούκια** (από τις λάρνακες που έβρισκαν εκεί). Όταν περάσουμε το γεφύρι των Κεραμειών, το βόρειο ανάχωμα του ποταμού, είναι ένας κακοτράχαλος δρόμος. Περίπου 700 μέτρα πιο κάτω, μετά από ένα ελαιόκτημα βρίσκουμε ένα γυμνό τόπο, με ένα μαντρί και ένα καινούριο εκκλησάκι αφιερωμένο στον Ταξιάρχη.(39^ο 13.0504-26^ο 40.7908) Είναι κτισμένο επάνω σε παλιά θεμέλια και έχει εντοιχισμένη μια γωνιά από πλάκα με πλαίσιο. Εδώ όμως βρισκόμαστε στη μέση ενός οικισμού. Ένα τετράγωνο χωράφι, με αμέτρητους σωρούς από πέτρες, τούβλα, κεραμίδια και όστρακα αγγείων που βγαίνουν συνεχώς μέσα από το έδαφος. Εδώ και εκεί φαίνονται θεμέλια τοίχων. Προς τα βόρεια, το χωράφι χωρίζεται στα δυο από ένα «πεζούλι» φτιαγμένο, από μεγάλους ορθογώνιους λιθόπλινθους, από καφετί ανδεσίτη και γκρίζο μάρμαρο. Σ' ένα σημείο μάλιστα, σχηματίζεται κτίσμα, κοντά στο οποίο βρίσκεται και μια μικρή σπασμένη στέρνα! Η περιοχή καλείται Σεντούκια (κιβώτια - τάφοι;). Η τοποθεσία τούτη ταιριάζει με αυτή που αναφέρει ο Koldewey και την είχε εντοπίσει ΒΔ της Λάρσου και ΝΔ των Μύλων της Λάμπης. Εκεί είχε δει Ελληνιστικά και μεταγενέστερα κεραμίδια και όστρακα αγγείων που μαρτυρούσαν την ύπαρξη αρχαίας Κώμης. Ο Κοντής την περιοχή την τοποθετεί¹ ανάμεσα στο 480 π.Χ. και στον 4ο αιώνα μ.Χ. Η περιοχή όπως θα δούμε είναι εκτεταμένη, βόρεια του ποταμού.

*Περίληψη από το «Η Λέσβος ο Τόπος στο Χρόνο», τομ β,σελ 261-262

**Στα Χνάρια τα Παλιά 1987, σελ 107

η περιοχή Σεντούκια

με τον Ταξιάρχη (Παπά Σινάνης 1986)

με τα αρχαία θεμέλια

με κώμες διάσπαρτες

και νερά σε αυλάκια

κομλούκια

και νερόμυλους