Τα νησιά του Αϊβαλιού

Όταν πια αυτός ο Πορθμός, πριν από 10 χιλιάδες χρόνια, γέμισε με νερό τα 50 του μέτρα βάθος, ανάμεσα στις ακτές του νησιού και στην απέναντι στεριά, απόμεινε μια δαντέλα από κορφές και βράχους, που σημαδεύουν μέχρι τώρα αυτή την κοινή γη. Τα νησιά, από τα Τοκμάκια μέχρι το δαχτυλίδι που περιβάλλει το Αϊβαλί, αποτελούν την ορατή σήμερα, συνέχεια.

Και ανάμεσα τους τα 700 μέτρα, τα διεθνή ύδατα, μετρούν αιώνες τα καράβια που ανεβοκατεβαίνουν. Το Μοσχονήσι δεν είναι νησί, είναι μέρος του Αϊβαλιού, μέρος της Περαίας του, κατάφυτο από ελιές, σπίτια, παλιά μοναστήρια! Έχουμε καιρό γι’ αυτό. Πόσα είναι τα νησιά του Αϊβαλιού;

Σίγουρα οι Εκατόννησοι, όπως μας έγραψε ο Στράβωνας, είχαν σαν νονό τον Εκαταίο, τον Απόλλωνα. Ο Τιμοσθένης τα έβρισκε σαράντα, αλλά ο Στράβωνας τα μέτρησε είκοσι. «Τα νησιά πού’ναι σκορπισμένα μπροστά στο χερσόνησο, ανάμεσα μεγάλη στεριά και Μυτιλήνη μετριούνται ίσαμε τριάντα», μας λέει ο Κόντογλου*, που τα επισκεπτόταν με τις βάρκες πριν «η ρόδα της τύχης που γυρίζει ολοένα, ξερίζωσε απ’τα θεμέλια τον τόπο του και τον έριξε στην ξενητειά».

Αυτό που δείχνει την συνέχεια, πιο κοντά στη Λέσβο, είναι ο Λειός, μια καμπούρα χελώνας, Πιο μέσα κάτι μικρότερα και το καραβάκι περνά από το Γυμνό, πραγματικά φαλακρό, με κάτι καλύβες και τον παμπάλαιο φάρο. Απέναντι τα λατομεία του Σαρμουσάκ, η είσοδος προς το Μπουγάζι, προς την κλειστή ομορφιά του κόρφου του Αϊβαλιού.

Πριν το στόμιο του Μοσχονησιού, προβάλλουν τα νησιά που ξεκόλλησαν από τη δυτική του πλευρά. Ένα κοντά του, με δύο κορφές, είναι ο Πέρα Μόσχος, που όπως λέγει ο «Κόντογλους», έχει μια πηγή και χαραγμένα κάτι ονόματα Γάλλων θαλασσινών. Πίσω από αυτά, προβάλλει μια κορφή. Είναι ο Πύργος.

Ο Κόντογλους το λέει και Ποροσελλήνη! Θα δούμε γιατί. Ο Μεσαιωνικός πύργος (10Χ10 κατά το Γιάννη Κοντή), διακρίνεται στην κορφή. Είναι κι ο Κάλαμος,μέσα από τον Λειό, που «οι νησιώτες ρίχνανε τα κόκκαλα κεινών που βρουκολακιάζανε». Απ’ τη μέσα μεριά, την ανατολική, βρίσκονται το Δασκαλειό, η Ούλια και κάτι μικρά.

Τα βλέπεις αν έλθεις με το αυτοκίνητο στη βόρεια πλευρά του Μοσχονησιού. Ένα ιδιαίτερο νησάκι, το Κρομμυδονήσι, ενώνει το Μοσχονήσι με την στεριά. Ένας μόλος 500 μέτρων, του 1817, το Γιοφύρι από τη μια και μια σύγχρονη γέφυρα, σήμερα από την άλλη. Εκεί υπήρχε ένα στενό πέρασμα, το Ντουλάπι, που στα χρόνια του Κόντογλου, περνούσε απέναντι με την «Περαματαριά».

Μέσα στο μπουγάζι, το καραβάκι περνά δίπλα από ένα νησί, με το επιβλητικό ιερό της γκρεμισμένης εκκλησιάς, όρθιο. Γύρω θεμέλια κτισμάτων από ανασκαφές. Και λέει ο Κόντογλου «ο Πρόδρομος έχει απάνου μοναστήρι με κελλιά όμορφα κι’αγναντεύει τα Μοσκονήσια, σ’ένα τσιγάρο απόσταση». Έτσι είναι λοιπόν! Γκρεμίζουν και ξαναβγαίνουν θεμέλια με ανασκαφές! Παντού τα ίδια!

*Φώτης Κόντογλου, «Το Αϊβαλί η πατρίδα μου», 2009.

Τα νησιά

…με τον μακρινό Λειό

…τον δικόρυφο Πέρα Μόσχο

…με φόντο το Καζ Νταγ

Tο Γυμνό με το φάρο

…τον Πύργο

…με τον πύργο στην κορφή

Και ο Αϊ Γιάννης ο Πρόδρομος τώρα

…με την ερειπωμένη εκκλησιά

…και στα χρόνια του Κόντογλου (σχέδιο του)