Β. Στα Φκόλια

Μια σημαντική θέση της Ποταμιάς, αποτελεί και ένα Μεσαιωνικό χωριό του οποίου τα απομεινάρια βρίσκονται στις ανατολικές πλαγιές. Χαμηλά υπάρχει ο νερόμυλος του Αγγελίδη, μια διατηρημένη κατασκευή και τριακόσια μέτρα ΒΔ από τον νερόμυλο, υπάρχει η τοποθεσία Φκόλια! Είναι ένα οροπέδιο, που προβάλει από τον Ελαφο, προς την Ποταμιά! Από δίπλα περνά ο δρόμος προς Καρυά, τον μεγάλο οικισμό της ανατολικής πλευράς και έχει στα βορινά του όρια ένα ρέμα, μέσα στο οποίο υπάρχουν πηγές νερού. Νερό πάντα απαραίτητο για την επιλογή των θέσεων των οικισμών, από τα προϊστορικά χρόνια . Οι μεγάλες Πόλεις-Κράτη, είχαν την οικονομική ευχέρεια και πολυτέλεια να εκμεταλλεύονται μακρινές θέσεις νερού με την μεταφορά τους μέσω υδραγωγείων. Στο γυμνό χωράφι του οροπεδίου, κάτω από μια αιωνόβια δρυ (ρουπάκι), βρίσκεται το ερείπιο του ενοριακού ναού του οικισμού, του Αγίου Δημητρίου (39^ο22.4368-26^ο14.4889)! Εδώ υπάρχει ένα ωραιότατο μαρμάρινο επίθημα και δομικά μέλη, του παλιού ναού. Σαν συνέχεια του οροπεδίου, στην ΝΔ πλαγιά, μέσα στον ελαιώνα υπάρχουν τα ερείπια του χωριού, σε δύο χρονικές φάσεις. Στο βορινό μέρος διατηρούνται μικρά νταμάκια, πρόσφατης κατοίκησης και άλλα μόνο με τους τοίχους, καθώς και η μυλόπετρα του νεότερου ελαιόμυλου, ενώ το νότιο έχει την βάση του πιεστηρίου του παλιού ελαιόμυλου, ανάμεσα στα θεμέλια του παλαιότερου οικισμού, μέσα σε βλάστηση! Εδώ υπήρχε ο Οικισμός Ευχολία ( 39^ο22.3628-26^ο14.3892) που αναφέρουν τα αρχεία της Μονής Λειμώνος, τα Οθωμανικά φορολογικά κατάστιχα και ο Γαβριήλ Σουμαρούπα! Το 1548 το χωριό Pοdanya, ονομάζεται πια Ifkolya!(Κ.Καμπουρίδης). Είναι αρκετά μεγάλο, με 64 Χριστιανικά σπίτια! Σίγουρα καταλαμβάνει όλη την έκταση και υπάρχει ο Αι Δημήτρης. Πληρώνει φόρο 3566 Α και καλλιεργεί κύρια σιτάρι (544 Α), αμπέλια , ελιές( από 336 Α) και πολλά άλλα προιόντα. Το χωριό λειτουργεί 5 Νερόμυλους, όλο τον χρόνο (150 Α)! Μάλλον έχει τους νερόμυλους της Ποταμιάς. Το 1620, ο Γαβριήλ , την Ευχολία την αναφέρει ερημωμένη, με την εκκλησία να υπάρχει (δεν γνωρίζουμε βέβαια αν ήταν η Παναγιά στο ποτάμι που θα δούμε). Ο Καρυδώνης, από τα αρχεία του Λειμώνος, θεωρεί ότι υπήρχαν μέχρι το 1578, τα Φκόλια, αφού τα αναφέρει και αυτός σαν τοπωνύμιο, απέναντι από την Ξηροκαστρινή, που ονομάζεται και Καρδάκι! (σελ 675-676). Ο οικισμός σίγουρα συνεχίζει να υπάρχει και τα μεταγενέστερα χρόνια μικρός, με τα σπιτάκια στο βορινό του τμήμα και τον ελαιόμυλο με την κυλινδρική πέτρα και τον μεταγενέστερο Αι Δημήτρη, επάνω στον παλιό.

του Αι Δημήτρη

με το επίθημα

στα Φκόλια

με τα ερείπια του παλιού οικισμού

με τις μυλόπετρες

του οικισμού

και την βάση του παλιού ελαιόμυλου