(τις εντόπισε και τις φωτογράφησε ο Μάκης Παυλέλλης)

Α. Η πρώτη βρίσκεται στην Μυτιλήνη, στην οδό Κορνάρου. Εκεί υπάρχει σοβαρό υπόστρωμα της Αρχαίας Πόλης. Απέναντι υπάρχει το ανασκαμμένο Ελληνιστικό σπίτι με τις στοές. Βρίσκεται στην αυλή παλιού Οθωμανικού κτίσματος1, με μεγάλη στέρνα, που πότιζε το περιβόλι! Μέσα σ’αυτό υπήρχαν διάσπαρτα αρχαία μέλη και τώρα γίνεται ανασκαφή. Αποτελείται από οθωμανικό τόξο από ηφαιστειακό ιγκνιβρίτη και φέρει μαρμάρινους τους πεσσούς, τα επίκρανα και τις πλάκες του στηθαίου. Βρίσκεται σε χαζινέ από τούβλα. Αποτελεί την εσωτερική κρήνη του χαζινέ , που έφερε εξωτερικά Κρήνη στον δρόμο, για τους διαβάτες! Μεγάλη με την ίδια σύνθεση υλικών με την μέσα, μαζί με τα πεζούλια και την στέρνα. Ο χαζινές φέρει στο πλάι το παράθυρο καθαρισμού. Έχει εντοιχισμένα μέλη από παλιά κτίσματα.2

Β. Η δεύτερη βρίσκεται στον μεγάλο Πύργο, γνωστό σαν του «Κούμλα», στο μακρύ σοκάκι που κατευθύνεται νότια, κάτω από την Τρουλωτή Παναγιά στους Πύργους Θερμής. Υψηλός, αμυντικός πύργος του 1846, με την πόρτα στο ισόγειο, δύο ορόφους με παράθυρα καγκελόφρακτα (ορισμένα τροποποιήθηκαν) και τον τελευταίο με στενό σαχνισίνι, μόνο στην πρόσοψη. Αποτελεί λίθινη κατασκευή με μικρή προσθήκη ξύλινης προέκτασης. Ο πύργος φέρει πάρα πολλά δομικά μέλη από παλιά κτίσματα της περιοχής, κύρια στις γωνίες. Και αυτός είχε κρήνη εξωτερική στο δρόμο, για τους διαβάτες, με μαρμάρινους πεσσούς, στηθαίο και από ιγκνιβρίτη το τόξο και τα επίκρανα (1989, τώρα λείπει το τόξο). Στο κλειδί έφερε ανάγλυφα τα αρχικά ΧΧ . Εσωτερικά της υπάρχει η κρήνη του Πύργου. Μια υπέροχη μαρμάρινη κατασκευή! Φέρει κυμάτιο στο επιστέγασμα, τόξο πολύπτυχο, κυματοειδές με πλάγιες προβολές με έλικες! Το τόξο έχει στις γωνίες και στο μέσον ανάγλυφη διακόσμηση’ Πεσσοί, επίκρανα και βάσεις, πολύπτυχα και στηθαίο από δύο πλάκες. Κάτω από το τόξο υπάρχει η επιγραφή: «ΜΑΡΙΝΟΣ ΚΟΥΡΑΜΑΤΖΗΣ/1846/ΣΕΠΤΕΜΒΡ 20». Ο Πύργος του Μαρίνου Κουραματζή!**

Σχόλιο: Το Οθωμανικό Κράτος θεωρούσε το νερό δημόσιο αγαθό*. Άσχετα αν οι εύποροι πολίτες έφερναν το νερό στα αρχοντικά, στους Πύργους τους και στα περιβόλια, καλλιεργώντας ιδιωτικές πηγές, πλήρωναν φόρο ανάλογο με την παροχή της διαμέτρου του στομίου εκροής. Τον πλήρωναν σε μασούρια συνεχούς ροής (μασούρι το καλαμάκι της σαϊτας του αργαλειού, ίσο με 0,9 εκ)3. Εάν δεν πλήρωναν, ο υδρονόμος σφράγιζε την κάνουλα. Σύμφωνα με αυτά, θα μπορούσε κανείς να υποθέσει, ότι οι εξωτερικές κρήνες στα σπίτια αυτά, που «χάριζαν» δημόσια το νερό το οποίο πλήρωνε για ιδιωτική χρήση ο ιδιοκτήτης (Πύργοι Σάλτα, Κουραματζή και αρκετά Αρχοντικά, όπως το Τουρκικό στην Κορνάρου) πιθανόν εκτός από την «ανιδιοτελή» προσφορά να έκρυβαν και μια μείωση ή και μηδενισμό του φόρου για το νερό, προς το Δημόσιο.

1.Χουτζαίος. Λεσβιακές Φωτοσκιές, φωτ 420. Σελ 228

2. Μάκης Αξιώτης : Βρύσες στη Λέσβο.1994.σελ 106.

3.Μάκης Αξιώτης: Υδρόμυλοι.2009, σελ103.

*Το νερό ανέκαθεν, σ’όλες τις ανθρώπινες κοινωνίες προστατεύεται σαν ζωτικό δημόσιο αγαθό. Η προσπάθεια ιδιωτικοποίησης του, στους καιρούς μας και μάλιστα υπό την απειλή της κλιματικής υπερθέρμανσης, αποτελεί εγκληματική ενέργεια κατά της Ανθρωπότητας.

**Ο Μανώλης Τριανταφυλλίδης (1863-1959) , στα «Οικογενειακά μας ονόματα» (σημειώσεις που δημοσιεύτηκαν μετά σαν βιβλίο το 1982 και 1995) αναφέρει στην σελίδα 160: «ο Μαρίνος Κουραματζής ζητεί να γίνει Θεμιστοκλής Μαρίνος» με αίτηση του στο υπουργείο, σαν δυσάρεστο το επίθετο.Ίσως να προκειται για τον ιδιοκτήτη ή κάποιο εγγονό.

η Εσωτερική Κρήνη (Παυλέλλης)

Η Εξωτερική Κρήνη

Πύργος Κουραματζή

εντυπωσιακό κτίσμα (Παυλέλλης)

με την Εξωτερική Κρήνη (ΧΧ)

και την υπέροχη Εσωτερική Κρήνη (Παυλέλλης)

και την επιγραφή της (Παυλέλλης)