Στον Άη Λια

Διάσπαρτες βρίσκονται στο νησί αρχαίες εγκαταστάσεις, θεμέλια ή και τείχη ή τοίχοι σε αρκετό ύψος, οι οποίοι από τους ερευνητές έχουν χαρακτηριστεί σαν οχυρωματικά έργα, αγροτικές κατοικίες, αναλήμματα. Έχουν θεωρηθεί σαν οχυρώσεις περασμάτων, συνόρων ανάμεσα στις υποτιθέμενες επικράτειες των Αιολικών πόλεων ή και θέσεις φρουράς σημαντικών οικονομικών περιοχών, μαζί με τα ενδιαιτήματα τοπικών αρχόντων.

Ανάμεσα τους, μερικές από αυτές χαρακτηρίστηκαν σαν εγκαταστάσεις αρχαίας λατρείας, αγροτικά ιερά ή ιερά κορυφής. Οι ενδείξεις γι’ αυτή την εκτίμηση στηρίζονται στην καλής ποιότητος κεραμική, στην ύπαρξη ειδωλίων της θεότητας, ακόμα και σε λαξευμένες σε βράχους, θυρίδες προσφορών.

Ο Αϊ Λιας του Σκαλοχωρίου, ένα επιβλητικό ύψωμα 544 μέτρων, υψώνεται στα βόρεια του χωριού, μέρος του οποίου φιλοξενείται στη νότια πλευρά του, με τη ρεματιά της Λαγκάδας ανάμεσα τους. Η έρευνα του υψώματος έδειξε την ύπαρξη ενός μεγάλου προϊστορικού οικισμού και μιας μεταγενέστερης αρχαίας εγκατάστασης.

Τo ύψωμα, με απεριόριστη ορατότητα προς τα βόρεια παράλια του δυτικού νησιού και προς τη χερσόνησο της Αρχαίας Άντισσας, περιβάλλεται από μια σειρά άλλα υψώματα, που φιλοξενούν οχυρωματικές εγκαταστάσεις, οι οποίες θεωρούνται μέσα στην επικράτεια της αρχαίας πόλης.

Το χαμηλό ύψωμα του Φονιά, στα ανατολικά (πεδιάδα Πέδια), το Μεγαλοβούνι (Κοτζά Νταγ-490 μ.) στα ΒΑ, το Καστρί, στα δυτικά (401 μ.) και η κορυφή Πυργίσκος του Κουρατσώνα, στα νότια ( 788 μ.).

Ο προϊστορικός οικισμός καταλαμβάνει την κορυφή γύρω από το εκκλησάκι και επεκτείνεται στο οροπέδιο, ανατολικά του, καθώς και στην κατωφέρεια, στα νότια.

Διάσπαρτη είναι η χειροποίητη κεραμική της Πρώιμης Χαλκοκρατίας, ενώ από το δρόμο που κατασκευάστηκε παλιά, ήλθαν στην επιφάνεια μυλόλιθοι και τριπτήρες, τεμάχια πιθαριών καθώς και πυριτόλιθος σε εργαλεία και απολεπίσματα.

Λεπίδες οψιδιανού, δείχνουν τη σημασία της θέσης*.

Από την κορυφή, από τα δυτικά του ναΐσκου, υπάρχει δίοδος στα βράχια, ίσως κατασκευασμένη, που επικοινωνεί με πλάτωμα, κάτω από τα απόκρημνα βράχια, στη βορινή πλευρά.

Εδώ υπάρχει το αστέγαστο, πρώτο ιερό του Αϊ Λια, σε θέση όπου υπάρχουν θεμέλια αρχαίας εγκατάστασης και ορθογώνιοι λίθοι από την κορυφή. Ένα μικρό ορθογώνιο κοίλωμα στη δίοδο, ίσως αποτελούσε στήριξη για τους ξύλινους μοχλούς των λίθων, σε μικρό λατομείο.

Κάτω από το πλάτωμα, στα ανατολικά, υπάρχει πηγή νερού, κάτι απαραίτητο για την προϊστορική κατοίκηση.

* Η προϊστορική θέση εντοπίστηκε το 1998 (Μάκης Αξιώτης, Βασίλης Κουμαρέλλας, Εφ. «Εμπρός»). Επίσης επισκεφτήκαμε τη θέση με το Μάκη Παυλέλλη και τον Απόστολο Μακαρατζή, τον Αύγουστο του 2013.

Η κορυφή του Αϊ Λια

…με την απέραντη θέα

…με προϊστορική κεραμική, γλυφίδες πρασινόλιθου, πυριτόλιθο, οψιδιανό

…μυλολίθους

…και αξίνες

…με πέρασμα στα βράχια

…με ορθογώνιες εσοχές

…προς το πλάτωμα με τον πρώτο Αϊ Λιά

…στους αιωνόβιους Μελιούς ( Fraxinus angustifolia)

…τις κολλημένες στα βράχια αγριοκερασιές (Prunus prostrate)

…και το έγκλημα της ανελέητης φύσης