Στον Άγιο Στέφανο, στα «Καμίνια», η ιστορία της κεραμικής θεωρείται ότι αρχίζει από το 1846. Ένα συγκρότημα πυκνό από τους κυλινδρικούς φούρνους, τα μακρόστενα εργαστήρια με τις επίπεδες στέγες και τις διπλές χαβούζες απ’ έξω, αμέτρητα αλλοπρόσαλλα υλικά που μάζεψε ο χρόνος, καινούργια κτίσματα επάνω στα παλιά, κατσίκες, κότες και το μικρό λιμανάκι με τις βαρκούλες, στη νότια απόκρημνη ακτή, αποτελούν τώρα τον παραδοσιακό οικισμό των τσουκαλάδων. Και γύρω, ένας απέραντος τόπος, το πεύκο που γέρασε και στηρίζεται πια, η ελληνική σημαία και όπως είπα, τα νησιά, πάντα εκεί.

 ... με τη χαβούζα του μέλαγκα

 Το εργαστήρι του Σαμαρά

Ο Δημήτρης Κουβδής με τη γυναίκα του φυλάγει τις Θερμοπύλες της παράδοσης. Του Σαμαρά το συγκρότημα, παραδίπλα, έχει κλείσει μετά την απώλεια του τεχνίτη, ενώ παρακάτω, ο Χαράλαμπος Ψευτέλλης «δουλεύει» το μικρότερο από τους δύο του φούρνους και φτιάχνει μόνο πήλινα ζεστά για το γιαούρτι.

 ... με τα κουμάρια

 Στον τόπο των αγγειοπλαστών

Έτσι, στον Άγιο Στέφανο θα βρείτε το εργαστήρι του Κουβδή, γεμάτο από τελειωμένα και ατέλειωτα κεραμικά, τη λάσπη έτοιμη, τον τροχό παραδίπλα, το μεντέρι που κοιμούνται όπως παλιά, τη στέρνα με το λασπόνερο του μέλαγκα και το καμίνι έτοιμο να «ανάψει». Μαζί μ’ αυτά, τα βραβεία, τα βιβλία, οι φωτογραφίες, η αγωνία του για το «αύριο». Ένα ζωντανό μουσείο κεραμικής.

  ... με το μέλαγκα στη στέγη

  Τα καμίνια του Ψευτέλλη

Ο «μέλαγκας» είναι σε σωρό απ’ έξω. Βγαίνει στην περιοχή. Μ’ αυτόν στρώνουν και τις επίπεδες στέγες των εργαστηρίων. Μέσα στη μικρή διπλή χαβούζα, το «σουσμέ», διαλύεται στο νερό το χώμα και η λεπτή λάσπη αποτελεί «το προζύμι» του πηλού. Από τον τόπο τούτο βγαίνει και το «λινόχωμα» που γίνεται σαν αλεύρι με το πάτημα. Αυτά τα δύο, σε αναλογίες, φτιάχνουν τον πηλό, το πανάρχαιο υλικό που στα χέρια του τεχνίτη πλάθεται από χιλιετίες σε χίλια δύο τεχνουργήματα. 

   Το εσωτερικό του καμινιού

 ... και το σχέδιο της Ψαροπούλου

Για όλες τις δουλειές, με όλη τους την ομορφιά, την κομψότητα των σχημάτων. Και από τα Μυστεγνά έφερνε ειδικό χώμα, που έδινε το κόκκινο χρώμα στα κουμάρια. Αυτά που «ποτίζει» το νερό το τοίχωμά τους και παγώνει. Και τα κλαδιά, παντού για το άναμμα του καμινιού και τα κεραμικά να περιμένουν να τοποθετηθούν με τέχνη και να ψηθούν. Και μετά να ζωγραφιστεί με τον άσπρο ασβέστη, σχέδια που μας θυμίζουν τα παιδικά μας χρόνια, αφού παντού υπήρχαν αυτά τα λαγήνια. Να πιούμε το νερό και να μη μας λείπει το ψυγείο που αργότερα μας τυραγνούσε να μεταφέρουμε την παγοκολώνα.

  ... με το μικρό λιμανάκι