Την πλατεία της Πηγής στολίζει η Αγία Παρασκευή. Μεγάλη τρίκλιτη βασιλική, με λαξευμένη μιστεγνιώτικη πέτρα στο νάρθηκα, που φέρει σταυροθόλια. Στο υπέρθυρο γράφει ότι «ανηγέρθη εκ βάθρων στις 2 Σεπτ. 1859». Στα πλάγια, υπέροχη κορνίζα περιβάλλει τα εργαλεία των μαστόρων και γράφει ότι «αρχιτέκτων» ήταν ο «Εμμανουήλ Τσαιλάνι 1858». Ένα σοκάκι, με ωραία σπίτια, ήταν η άλλη αγορά με καφενεία. Τώρα έχει κάποια μαγαζιά.

... του αρχιτέκτονα Τσαιλάνι

Το 1993 τα καφενεία της πλατείας, στο σοκάκι και πέρα από το γεφύρι ήταν 10. Τώρα είναι πέντε με τα δύο κέντρα. Στην είσοδο υπάρχει το δημοτικό σχολείο, ένα ωραίο πετρόχτιστο κτήριο. Οι ελιές το 1928 λειτουργούσαν το ελαιοτριβείο του Συνεταιρισμού, του Αθ. Γιακαλή (παππού του Περιφερειάρχη) και του Ρεστέν και Σία. Αυτοί είχαν και ένα χειροκίνητο ελαιόμυλο. Το πρώτο υπάρχει μετά το ποτάμι, το δεύτερο είναι ερειπωμένο και το τρίτο στέκεται κλειστό, πίσω από την εκκλησία.

Το εργοστάσιό του, κλειστό

Σπίτια πέτρινα, ωραία, καπνοδόχοι μοναδικοί με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Εδώ είδα και τον τρίτο στρογγυλό στο νησί (οι άλλοι δύο, στην Αγιάσο). Χρώματα στους τοίχους, στα παντζούρια, στις πόρτες και φόντο η ελιά και το πεύκο. Πάτε το χειμώνα να δείτε τον τόπο μέσα στην πάχνη του ποταμού και τους καπνούς των τζακιών.

 ... και του Γιακαλή στο ποτάμι

Το 1956, δέκα βρύσες με χαζινέδες προσέφεραν νερό στο χωριό. Τώρα η τουρκική ψηλά είναι ξερή και νερό δίνει η μαρμάρινη κρήνη του Μπίνου, έξω από το αρχοντικό: «Η ΒΡΥΣΙΣ ΡΕΟΥΣΑ ΖΩΟΓΟΝΕΙ ΤΟΝ ΚΤΗΣΑΝΤΑ ΑΥΤΗΝ ΜΑΚΑΡΙΤΗΝ ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ Μ ΜΠΙΝΟΝ ΙΟΥΝΙΟΥ 30 1882».

Μορφές

Μου δείξανε όμως και το δεύτερο όροφο ενός κτηρίου, όπου σε χαλεπούς καιρούς έδερναν αλύπητα ανθρώπους γιατί βοηθούσαν αντάρτες στην περιοχή. Σπαράγματα ιστορίας που γράφεται αποσπασματικά και κρύβει τον πόνο των πρωταγωνιστών, όσο αυτοί ζούνε ακόμα.

Στρογγυλοί φουγάροι