Στην περιοχή του ανδεσιτικού βράχου του Χαλαντρόκαστρου, όλα γύρω καλύπτονται από εξαλλοιωμένες από την υδροθερμική δράση λάβες, υπόλευκα, υποκίτρινα ηφαιστειακά πετρώματα, που απλώνονται μέχρι κάτω στα ανατολικά υψώματα του Ποδαρά. Δεσπόζει ο Σιδεριάς (8), κάτω από το βράχο και τώρα δίπλα στον αμαξιτό. Η νοτιοδυτική του πλαγιά είναι «φαγωμένη» από το σκάψιμο των ορυχείων. Εμφανίζεται η χρήση του υλικού αυτού στην περιοχή, μαζί με την κτηνοτροφία και τη γεωργία.

... για τη στυπτηρία του Σιδεριά

Ο οικιστικός ιστός διαμορφώνεται σύμφωνα με τα νέα δεδομένα, στα οποία βασική παράμετρος είναι η εξόρυξη από την κεντρική εξουσία, του Αλουνίτη ή Στυπτηριάτη λίθου ή Στυπτηρίας (διπλό θειικό άλας του αλουμινίου και του καλίου). Θυμόμαστε όλοι τα κρυσταλλικά κονδυλάκια που αγοράζαμε από τα περίπτερα για τα κοψίματα στο ξύρισμα. Όμως αυτό το πολύτιμο υλικό το χρησιμοποιούσαν από την αρχαιότητα σα φάρμακο (κυρίως στυπτικό, αιμοστατικό), σα στυπτικό στη δέψη των δερμάτων και στη χρωματουργία, σαν πρόστυμμα στις βαφές, που έκαμε το χρώμα στα υφάσματα ανεξίτηλο (μέχρι τώρα).

 ... με οχυρό στο Χαλαντρόκαστρο

Φαίνεται ότι αυτό το ενδιαφέρον για τη στυπτηρία στην περιοχή χρονολογείται από τα ρωμαϊκά χρόνια (ίσως και πολύ παλαιότερα). Και αυτό διότι η αρχαιολογική σκαπάνη, στην Αποθήκα, δίπλα στο ποταμάκι που εκβάλλει στα ανατολικά του οικισμού, παραθαλάσσια, ανέσκαψε μια εγκατάσταση με τέσσερις κολουκωνικές δεξαμενές με τα καμίνια τους και τα προσκτίσματα (21) που χαρακτηρίστηκαν σα ρωμαϊκή μονάδα επεξεργασίας του στυπτηριάτη λίθου.

... χτισμένο με ορθογώνιες πέτρες

Και γυρίζοντας στην περιοχή του Σιδεριά, η είσοδος από τα ΒΑ στη λεκάνη που είναι γνωστή σαν Κοντίσια, με το πολύτιμο υπόβαθρο (τώρα από εκεί εισχωρεί και η παράκαμψη της Άγρας), είναι γνωστή σαν «Πόρτες», χαρακτηριστικό τοπωνύμιο. Η γύρω περιοχή γνωστή σα «Λαπέδια», φιλοξένησε έναν Πύργο με ισόδομο σύστημα, μια οχυρωματική εγκατάσταση (13) που μάλλον είχε σχέση με τη φύλαξη των ορυχείων. Αυτό το ανέφερε το 1890 ο R. Koldewey και ένα σύγχρονο μαντρί αποτελεί τμήμα του αρχαίου κτίσματος.

 ... με τσινέτια

Στο Χαλαντρόκαστρο, ο Β. Κουμαρέλας βρήκε όστρακα μελαμβαφή* και υπέθεσε την ύπαρξη αρχαίου οχυρού στο βράχο. Πραγματικά στη δική μας επίσκεψη, αυτή η δεύτερη περίοδος οχύρωσης του βράχου μάς έδωσε άφθονη κεραμική. Κυρίως, όμως, στους πρόποδες των κάθετων πρέμνων της ανατολικής πλευράς (νότιο τμήμα), βρήκαμε «απλωμένες» στην κατωφέρεια της πλαγιάς ορθογώνιες λιθόπλινθους αρχαίου κτίσματος, αρκετές μεγάλου μήκους, μια με σημάδια συνδέσμων, που πιθανόν προέρχονταν από κτίσμα του πλατώματος του βράχου.

... ίσως και με λεσβία δομή

Ίσως στη θέση του εκκλησιδίου του Άι-Γιώργη. Γύρω από αυτές υπάρχει και η μεγαλύτερη πυκνότητα της αρχαίας κεραμικής. Πιθανόν ένα από τα τμήματα του τείχους στο δυτικό χείλος του βράχου (νότιο τμήμα) να ανήκει σε λεσβία δομή αυτής της εποχής, ενώ και η πύλη να έχει αρχαίο υπόβαθρο. Η υπόθεση, λοιπόν, στήνεται γύρω από τη σημασία των ορυχείων της στυπτηρίας στην περιοχή, την εποχή της λειτουργίας των εγκαταστάσεων στην Αποθήκα.

... και με άφθονη κεραμική

Σίγουρα, εκτός από το οχυρό στις Πόρτες, ο βράχος του Χαλαντρόκαστρου φιλοξενούσε αυτή την εποχή φρουρά που έλεγχε όλη την προσοδοφόρο περιοχή. Έτσι σκόρπια τα χνάρια των ανθρώπων δένονται με την ύπαρξη στυπτηρίας. Βέβαια, αυτά που μένουν είναι τα απομεινάρια των οχυρών και της μεταλλευτικής εγκατάστασης.

* Βασίλη Κουμαρέλα: «Αρχαίοι τόποι στην Περιοχή Άγρας», «Αιολικά Φύλλα» τ. 51, 1998