Το ύψωμα «Κόκαλα» αποτελεί ένα γεωλογικό αξιοθέατο του Αγίου Ισίδωρου Πλωμαρίου, αφού η ανατολική του πλευρά διαμορφώνεται με κάθετα πρέμνα, μήκους περίπου 470 μ. και ύψους 50 - 56 μ.. Αυτή η πλευρά «βλέπει» προς την κοιλάδα του ποταμού, την οποία ελέγχει. Η δυτική πλευρά ελαττώνεται σε ύψος σταδιακά, σχηματίζοντας ένα κεκλιμένο επίπεδο που καταλήγει χαμηλά σε ρυάκι που εκβάλλει στα ξενοδοχεία, ανατολικά του γηπέδου.

... και η πιθανή έκταση του Οικισμού

Λατομικές εγκαταστάσεις, πιθανόν αρχαίες (λατόμ) και σύγχρονες, καθώς και χρήση του ασβεστόλιθου για ασβεστοκάμινα, έχουν αφήσει εμφανή σημάδια στο ύψωμα. Μέρος της δυτικής πλευράς καταλαμβάνεται από το σύγχρονο οικισμό του Αγίου Ισίδωρου, ενώ οικοδομούνται ακόμα νέες πολυτελείς κατοικίες. Εκτός από μία ζώνη γυμνή κατά μήκος της κορυφής, όλη η υπόλοιπη δυτική πλαγιά καταλαμβάνεται από ελαιοκτήματα. Τώρα, κοντά στο βορεινό τεταρτημόριο έχει κτιστεί στην κορυφή πολυτελής οικία, η οποία φαίνεται από την κάθετη βορεινή πλευρά.

Το φυσικό μνημείο και το σύγχρονο καπέλο

Φαίνεται πως η περιοχή, μαζί με τη μεγάλη παραθαλάσσια έκταση ανατολικά της (Ακρωτήριο Κάβος), έπαιξε σημαντικό ρόλο στη μακρινή εποχή της Πρώιμης Χαλκοκρατίας του Αιγαίου (βλ. μέρος α΄).

Παραθαλάσσιες θέσεις, μεγάλης έκτασης, στα νότια παράλια του νησιού, θα έπαιζαν το ρόλο τους στην αποδεδειγμένη ναυσιπλοΐα και το εμπόριο της εποχής. Στην κάθετη πλευρά υπάρχει βραχοσκεπή χωρίς ευρήματα εντός της.

 ... με την κορυφή του προϊστορικού οικισμού

Αυτά τα οποία θα αναφερθούν, βρέθηκαν σε μια έκταση (ίσως 22.000 τ.μ.) στη βορεινή επιφάνεια της κορυφής και στη δυτική πλαγιά του ελαιοκτήματος κάτω από αυτή, έως ένα μικρό αγροτικό δρόμο και πιθανή επέκταση κάτω από αυτόν, στο υποκείμενο ελαιόκτημα. Στην κορυφή τα ευρήματα αρχίζουν νότια από τη νέα κατοικία και εκτείνονται έως τη βορεινή άκρη, που καταλαμβάνεται από παλιό λατομείο γκρίζου ασβεστόλιθου. Σε όλη την έκταση του κτήματος υπάρχει πληθώρα ευρημάτων (στην πλαγιά, στα σέτια και στην όχθη του δρόμου), ενώ κάτω από την οικία φαίνονται τοίχοι από αλάξευτο ασβεστόλιθο, που πιθανόν να ανήκουν σε οικίες του οικισμού.

... και τον Κάβο στο βάθος

Πρόκειται για έναν Οικισμό της Πρώιμης Χαλκοκρατίας, σημαντικό κατά τη γνώμη μας, όπως αυτός του απέναντι Κάβου, με τον οποίο, όπως θα περιγράψουμε στο επόμενο άρθρο, έχει τα ίδια πολιτισμικά στοιχεία.

Πάντως πιστεύω ότι πρέπει αυτό το ύψωμα να προστατευτεί, σε ό,τι έχει απομείνει, σα σημαντική αρχαιολογική θέση και μνημείο φυσικού κάλλους.