Περνώντας, για μια ακόμη φορά, το καλοκαίρι στη γενέθλια γη της Μυτιλήνης, είχα την ευκαιρία, όπως βέβαια και πολλοί άλλοι συμπατριώτες μας, να έλθουμε σε επαφή όχι μόνο με τις ομορφιές του νησιού, αλλά και με πολλά από τα προβλήματά του, τα οποία ένας μεγάλος αριθμός παρατηρητών αποδίδει στη δημιουργία ενός μόνου δήμου, που πρέπει να αντιμετωπίσει το σύνολο των προβλημάτων που ολοένα ενσκήπτουν.

Δεν είμαι ο αρμόδιος και ο ειδικός να απαντήσω στο πρόβλημα αυτό, μολονότι έχω άποψη για το θέμα, όπως πρέπει να έχει κάθε ενημερωμένος πολίτης που ενδιαφέρεται για τον τόπο του. Ωστόσο με το σημείωμα αυτό θέλω να παρουσιάσω το θέμα στην ιστορική του προοπτική, στην οποία καμμιά φορά πρέπει να αποδίδουμε την αρμόζουσα σημασία όταν καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε προβλήματα, τα οποία και άλλοι κάτοικοι του ίδιου τόπου πριν από πολλά ή και λίγα χρόνια είχαν αντιμετωπίσει. Με αυτό τον τρόπο, θέλω να υπογραμμίσω το γεγονός ότι η ιστορική μνήμη δεν είναι μόνο ο εξοπλισμός κάθε πολίτη κάθε χώρας ώστε να διατηρεί την εθνική του υπόσταση, αλλά μπορεί να προσφέρει σημαντικές υπηρεσίες και ως εφαρμοσμένη επιστήμη, με τις απαραίτητες και αναγκαίες προσαρμογές που ο χρόνος επιβάλλει.

Με αυτή την προοπτική κατά νου, αν ρίξουμε μια ματιά στην αρχαιότητα θέτοντας ως αρχή την κλασική εποχή και ερχόμενοι προς τα νεότερα χρόνια, θα παρατηρήσουμε τα εξής. Αφενός υπάρχει ένα σημείο αναφοράς, το ιερό των Μέσων -το οποίο πλέον έχει αναδειχθεί σε έναν εξαιρετικό αρχαιολογικό χώρο-, ενώ το νησί έχει σαφή διαίρεση, αφού οι αναφορές ανά χώρες, Μυτιληναία, Πυρραία, Μηθυμναία, Αρισβαία, Αντισσαία και Ερεσία, είναι διαπιστωμένες με λαμπρά ονόματα που θα μπορούσαν εύκολα να εξυπηρετήσουν και τις νέες διοικητικές ανάγκες του νησιού.

Αλλά και από τη βυζαντινή περίοδο δε λείπουν οι πληροφορίες: το νησί ανήκει στο 17ο Θέμα του Αιγαίου Πελάγους και στην 29η Επαρχία των νήσων. Αλλά η ίδια εποχή με την επικράτηση του χριστιανισμού, μας άφησε μια άλλου τύπου διοικητική διαίρεση, που βέβαια δεν είναι άλλη από την εκκλησιαστική. Στο πλέγμα αυτό λοιπόν, το νησί μας είναι από τα λίγα (π.χ. σε σχέση με τη Χίο και τη Σάμο) που έχει δύο μητροπόλεις: τη μητρόπολη Μυτιλήνης και τη μητρόπολη Μυθύμνης (εδώ ας σημειώσουμε ότι υπό την πίεση των αναγκών που προκάλεσε η μικρασιατική καταστροφή και η άφιξη των προσφύγων, συγκροτήθηκε προσωρινά και τρίτη... μητρόπολη, εκείνη του Πλωμαρίου).

Φυσικά όλα αυτά για το μελετητή αλλά και τον υποψιασμένο αναγνώστη κάτι σημαίνουν... δεδομένου μάλιστα ότι η εκκλησιαστική διαίρεση διατηρείται αμετάβλητη έως σήμερα.

Αλλά και στην περίοδο της οθωμανικής κατοχής του νησιού μας, η οποία διήρκεσε επί πέντε αιώνες, αγγίζοντας τον 20ό αιώνα, οι διοικητικές ανάγκες επέβαλλαν τη διαίρεση του νησιού σε μικρότερα διοικητικά τμήματα. Εδώ μάλιστα πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι το οικιστικό πλέγμα του νησιού διαμορφώνεται την περίοδο αυτή και σε χονδρικές γραμμές δεν έχει ουσιαστικά γνωρίσει δραματικές μεταβολές.

Η οθωμανική διοίκηση, όπως και να κοιτάξουμε τα πράγματα, έχει διαιρέσει το νησί σε πολύ μικρές περιφέρειες και το σύστημα αυτό παραμένει ζωντανό επί πολλούς αιώνες.

Με άλλα λόγια, είτε με τη διαίρεση σε τουλάχιστον οκτώ μικρά τμήματα (ναχιγιέδες), είτε με τη διαίρεση σε τρία μεγαλύτερα (καζάδες Μυτιλήνης, Μολύβου, Πλωμαρίου), είτε στη σύνθετη λειτουργία τους ως μικρότερα και μεγαλύτερα τμήματα, από τα οποία το μικρότερο αναφέρεται στο μεγαλύτερο και όλα μαζί στο μουτεσαρίφη, το διοικητή του νησιού, ένα παραμένει το γεγονός: δεν υπάρχει μονοσήμαντη διοικητική διαίρεση, αλλά κατά περιφέρειες. Άλλωστε η φυσική διαίρεση του νησιού με το ιδιόμορφο σχήμα την ευνοεί από κάθε άποψη.
Αυτά σε χονδρικές γραμμές και σχεδόν από μνήμης, λόγω διακοπών, και όποιος έχει την ευθύνη για ανάλογες προσαρμογές, αν θέλει ας τα λάβει υπόψη του.