Αρχικά θέλω να διορθώσω κάτι που εκ παραδρομής, όπως είναι ευνόητο, υπεισήλθε στον τίτλο της τελευταίας επιφυλλίδας μου, σχετικά με τους συμπατριώτες μας που έπεσαν στον πόλεμο της Αλβανίας: δηλαδή το έτος 1942 του τίτλου έπρεπε να είναι 1941, καθώς το 1942 δεν υπήρχαν πλέον μάχες στην ελληνοαλβανική μεθόριο, καθώς όλα είχαν τελειώσει την Άνοιξη του 1941. Αλλά αυτά συχνά συμβαίνουν σε όσους γράφουμε και μάλιστα όταν γράφουμε απευθείας στον Η/Υ. Και τώρα στο νέο θέμα μας.

Είχα την ευκαιρία να ακούσω τις τελευταίες ημέρες στο Διαδίκτυο -αν θυμάμαι καλά από κάποια λεσβιακή ιστοσελίδα- την ανακοίνωση που έκανε ο κ. Παύλος Τριανταφυλλίδης, προϊστάμενος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λέσβου, σε ημερίδα για την ελληνοτουρκική εμπορική, οικονομική και τουριστική συνεργασία που οργάνωσε η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου. Συγκεκριμένα, άκουσα με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον την προσέγγισή του για τα οθωμανικά μνημεία που διασώζονται κυρίως στην πόλη της Μυτιλήνης, αλλά, όπως γνωρίζουμε όλοι, και στη λεσβιακή ενδοχώρα, τα οποία κατάφεραν να διασωθούν από τη λαίλαπα του χρόνου αλλά και ορισμένες φορές ίσως από τη μισαλλοδοξία ορισμένων ανθρώπωνπου έζησαν κοντά σε χρόνια που σημάδεψαν τραγικά ιστορικά γεγονότα.

Έτσι εύκολα μου ήλθε στο νου ένας οθωμανικός οικισμός, που ορισμένα κτίσματά του διασώζονται ακόμα σε αρκετά καλή κατάσταση -έτσι τουλάχιστον θέλω να ελπίζω- στην αγροτική περιφέρεια μεταξύ των χωριών του Μανταμάδου και της Κλειούς και φέρει το όνομα Κουκμίδος.

Κατά τη δεκαετία του 1960, όταν ήμουν μαθητής στο Γυμνάσιο Μανταμάδου και διατηρώ μια ανάμνηση των πραγμάτων ο Κουκμίδος αναφερόταν στις κουβέντες των ανθρώπων του χωριού Μανταμάδος, μόνο ως αγροτική περιφέρεια και ποτέ ως πρώην οθωμανικός οικισμός. Το ίδιο φαντάζομαι ότι θα συνέβαινε και στα γειτονικά χωριά της Κάπης και της Κλειούς. Παράλληλα, πιστεύω, ότι και οι καθηγητές που είχαμε στο Γυμνάσιο δεν θα γνώριζαν τίποτε για τον οικισμό αυτό, καθώς δεν υπήρχαν αναφορές σε οθωμανικά μνημεία και ούτε, λόγου χάρη, μια εκδρομή προς την περιοχή αυτή. Άλλωστε και εγώ, ο επαγγελματίας ιστορικός, επισκέφτηκα για πρώτη φορά τον οικισμό αυτό προς τα τέλη της δεκαετίας του 1990!!!, όταν ο αξέχαστος φίλος Γιάννης Καρανικόλας, που απροσδόκητα χάθηκε εφέτος με οδήγησε στα σέμτια αυτά και είχα την ευκαιρία να αντικρύσω από κοντά τα κατάλοιπα του οθωμανικού οικισμού, που τώρα βρίσκονται μέσα σε ιδιωτικές εκτάσεις και χρησιμοποιούνται ως αγροτικά καταλύματα...

Και όμως, ο οικισμός του Κουκμίδου είναι πολύ παλιός, τόσο παλιός όσο τουλάχιστον και οι χριστιανικοί οικισμοί που βρίσκονται κοντά του. Και το πράγμα αυτό μπορούμε εύκολα να το διαπιστώσουμε από μια απλή αναζήτηση στις σελίδες της λεσβιακής βιβλιογραφίας.

Συγκεκριμένα ο οικισμός αυτός αναφέρεται κιόλας στην Περιγραφή της Λέσβου (έκδ. 1960, β´έκδ. 1993 από τον αείμνηστο καθηγητή Ιω. Φουντούλη) του μητροπολίτη Μηθύμνης Γαβριήλ Σουμαρούπα, ο οποίος γράφοντας γύρω στα 1620 αναφέρει: «Είτα προς τα βορειότερα δύο κώμαι ηνωμέναι· η μία λέγεται Κουκουμίδου· έχει οίκους χριστιανών τεσσαράκοντα τρεις· η δ´άλλη Τζουκαλωτόν· έχει οίκους τεσσαράκοντα·εκκλησίαν μίαν·αγαρηνούς πλείστους και κακίστους, προφανούς φονείς και ληστάς».

Έχω την εντύπωση, χωρίς να μπορώ να προσκομίσω άλλα στοιχεία ότι ο μητροπολίτης Γαβριήλ κάτι δεν θυμάται καλά, κάτι μπερδεύει στο σημείο αυτό, αναφερόμενος σε δύο οικισμούς και γράφοντας ότι ο «Κουκουμίδος» έχει χριστιανικά σπίτια, ενώ πρόκειται για οθωμανικό οικισμό. Πάντως το σημαντικό είναι ότι ο Κουκμίδος αναφέρεται κιόλας γύρω στα 1620 και είναι βέβαιο από τα οθωμανικά κατάστιχα ότι ο οικισμός μνημονεύεται και τον περασμένο αιώνα (1548). Όμως, χωρίς να το περιμένω, το θέμα μας έγινε μεγαλύτερο του αναμενομένου και έτσι θα συνεχίσουμε και στην επόμενη επιφυλλίδα μας.