[Όπως θα θυμούνται οι αναγνώστες της στήλης η ιστορικός Άννα Ανδρέου από την Αγία Μαρίνα μας έγραψε για τις «ανεραγίδες», ανακαλώντας ενθυμήσεις από την παιδική της ηλικία και λαογραφικά στοιχεία. Σήμερα, όπως θα διαβάσετε, υπέπεσε στην αντίληψή της ένας δικέφαλος αετός να βιγλίζει έναν ασυνήθιστο χώρο μακριά από τα λημέρια του…]

Έρχονται στιγμές στην καθημερινότητά μας που με έκπληξη συνειδητοποιούμε πόσα πράγματα είναι μπροστά στα μάτια μας αλλά περνούν απαρατήρητα. Έχουμε μάλιστα την αίσθηση, κάποτε και τη βεβαιότητα, ότι υπήρχαν εκεί από πάντα και κατά συνέπεια αποτελούν κοινό κτήμα όλων μας. Τουλάχιστον σε εμένα αυτό συνέβη, όπως συνειδητοποίησα τις τελευταίες μέρες.

Κι όμως δεν είναι έτσι. Τρανό παράδειγμα ο δικέφαλος αετός που είναι εντοιχισμένος στην αριστερή πλευρά, στο εσωτερικό του νάρθηκα του ναού της Αγίας Μαρίνας στο ομώνυμο χωριό του νησιού μας. Επιπλέον ακριβώς από κάτω είναι εντοιχισμένα δύο βυζαντινά, κατά τον αρχαιολόγο Χαρ. Χαριτωνίδη, θωράκια. Όμως ούτε ο δικέφαλος αετός ούτε τα θωράκια υπήρξαν εξαρχής τμήματα της εκκλησίας. Και από τη στιγμή που δεν υπάρχει κάποια αναθηματική επιγραφή είναι δύσκολο να τα χρονολογήσουμε -αλλά μόνο- να πιθανολογήσουμε κυρίως από πού και πότε μεταφέρθηκαν.

Ας κάνουμε λοιπόν μια προσπάθεια. Τον Μάρτιο του 1938 το περιοδικό της Μητρόπολης Μυτιλήνης «Ο Ποιμήν» μνημόνευε «το ζωηρό ενδιαφέρον» του μητροπολίτη Ιακώβου Α΄ του από Δυρραχίου (1878-1958, μητροπολίτης: 1925-1958) να διασωθούν και να διατηρηθούν τα «υπ[ά]ρχοντα εις την Επαρχίαν της ελ[ά]χιστα Βυζαντιν[ά] μνημεί[α]», συμπεριλαμβανομένων και των ιερών κειμηλίων. Μάλιστα για το σκοπό αυτό ο Δεσπότης εξέδωσε αυστηρές εγκυκλίους προκειμένου να μην αλλοιωθεί οτιδήποτε είχε «ιστορικήν ή αρχαιολογικήν αξίαν.» Φαίνεται λοιπόν ότι γνωρίζοντας την ιστορική αξία τόσο του δικέφαλου αετού όσο και των θωρακίων, που αποτελούσαν τμήματα της εκκλησίας της Παναγίας Αμαλής, αποφασίστηκε να μεταφερθούν από εκεί στην Αγία Μαρίνα και να αξιοποιηθούν στη δεύτερη κατά σειρά ανακαίνιση της εκκλησίας που έγινε την ίδια χρονιά (1938).

Να πούμε εδώ ότι σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες ο δικέφαλος αετός, που σημειωτέον είναι μεταγενέστερος των θωρακίων, «ήτο εις το μέσον του ναού» όχι της Αγίας Μαρίνας, όπως αναφέρει ο μητροπολίτης Ιάκωβος Β΄ Κλεόμβροτος (μητρ. 1958-1987) στο περισπούδαστο έργο του MytilenαSacra, [Β’ τόμος, Θεσσαλονίκη 1974, σ. 85] αλλά του ναού της Παναγίας Αμαλής, στην παλαιότερη ωστόσο εκδοχή της. Όσο για τα υπόλοιπα αποτμήματα, εκείνα διασκορπίστηκαν στην αυλή της εκκλησίας της Αγίας Μαρίνας, ίσως γιατί η μορφή τους δεν επέτρεπε την αξιοποίησή τους. Όμως κι αυτά σίγουρα κάτι θα έχουν να μας διηγηθούν… Πιθανότατα βρισκόμαστε μπροστά στα μέλη μιας ακόμη παλαιοχριστιανικής βασιλικής, από τις πολλές που υπάρχουν διάσπαρτες στη λεσβιακή ύπαιθρο. Άλλωστε η ανέγερση μιας νέας εκκλησίας (Παναγία της Αμαλής) στη θέση αυτή μάλλον συνηγορεί υπέρ της άποψης αυτής, δεδομένου ότι όπου υπάρχουν παλαιοχριστιανικές βασιλικές στο νησί μας, πολύ κοντά σ΄αυτές υπάρχει και ένα νεότερο εκκλησάκι, όπως λ.χ. στον Χαλινάδο Αγίας Παρασκευής (Άγιος Γεώργιος), στα Άργαλα (Αγία Θεοπρέπεια), στην Αχλαδερή (εξωκκλήσια Αγίας Βερονίκης και Αγίου Δημητρίου). Ωστόσο η υπόθεση αυτή, δηλαδή η ύπαρξη μιας ακόμα παλαιοχριστιανικής βασιλικής στην Αμαλή, απαιτεί περαιτέρω διερεύνηση. Για την ώρα όσοι βρεθούμε στο όμορφο χωριό της Αγίας Μαρίνας και τον ομώνυμο ενοριακό ναό ας ρίξουμε μια ματιά και στον περήφανο δικέφαλο αετό, έστω και αν η θέση που βρίσκεται, παρά την ασφάλεια που του παρέχει, τον εμποδίζει από υψιπετή φτερουγίσματα…