Γράφαμε πριν από δεκαπέντε ημέρες για τις μετονομασίες που παρατηρούνται ιδιαίτερα τον 19ο αι. και αναφέραμε τη σχετική βιβλιογραφία για το ζήτημα αυτό. Φυσικά και το νησί μας δεν παρέμεινε εκτός των ορίων του φαινομένου, δεδομένου μάλιστα ότι επικοινωνεί άμεσα με τη Μ. Ασία και τις περιοχές, όπου για λόγους εθνικούς η ένταση του φαινομένου είναι ιδιαίτερη. Δεν έχω μελετήσει συστηματικά το ζήτημα αυτό και όσα αναφέρω είναι αποτέλεσμα κάποιας ερευνητικής διαδικασίας και επαφής με παραπλήσια θέματα. Ωστόσο, είναι γεγονός ότι διατρέχοντας τις ιστορικές πηγές του νησιού εύκολα ο ενδιαφερόμενος θα συναντήσει τα ονόματα Βουρνάζος (αντί Μπουρνάζος), Βαρβαγιάννης (αντί Μπαρμπαγιάννης), Μαύρος (αντί Καράς), Δομενίκου (αντί Ντουμενίκου) κτλ κτλ. και φυσικά κάθε αναγνώστης της στήλης αυτής, είμαι βέβαιος ότι μπορεί να προσθέσει εύκολα δεκάδες άλλες παρόμοιες περιπτώσεις.

Ωστόσο, στο ζήτημα αυτό θέλω να σταθώ ιδιαίτερα στην περίπτωση του γνωστού λογίου και συγγραφέα, δηλαδή του συμπατριώτη μου Μανταμαδιώτη Σταυράκη Αναγνώστου και στο πασίγνωστο έργο του Λεσβιάς Ωδή (Σμύρνη 1850). Ο Σταυράκης, είναι πασιφανές ότι δεν κρύβει τον ανυπόκριτο θαυμασμό του για τους αρχαίους έλληνες και τον πολιτισμό τους, στη μίμηση του οποίου προτρέπει τους νεότερους αναγνώστες του έργου του. Ο θαυμασμός αυτός, αλλά πρωτίστως και άλλοι λόγοι: γράφει στα μέσα του 19ου αι., έχει περάσει από το Γυμνάσιο Κυδωνιών και γνωρίζει καλά τα πράγματα. Άλλωστε ο ίδιος γνωρίζει από μετονομοσίες (το επώνυμό του από Ιωακείμογλου μετέπεσε σε Αναγνώστης και στις Κυδωνιές είχε λάβει το ψευδώνυμο Αντισθένης...). Κατόπιν τούτων και άλλων πολλών πιστεύω ότι είναι εύκολο και εύλογο ανατρέχοντας στις ονομασίες διαφόρων τόπων της Μυτιλήνης και επιχειρώντας να τις ερμηνεύσει να κάνει μεγάλους διασκελισμούς ώστε να καταλήξει και να καταφύγει στην ζεστή αγκαλιά της αρχαιότητας. Θα σταθώ ιδιαίτερα στις αναγωγές του Σταυράκη στα τοπωνύμια του χωριού του Μανταμάδος που κι εγώ γνωρίζω κάπως καλύτερα. Οι ερμηνευτικές λοιπόν αναγωγές του είναι χαρακτηριστικές: η περιοχή Λαγκάδα δεν συνδέεται λ.χ. με κάποιο λαγκάδι αλλά γίνεται Λογγάδα, η περιοχή Τρούπια, δεν συνδέεται με κάτι άλλο παρά με τη λέξη Τρόπαια με σαφή συσχέτιση στην ανάμνηση κάποιας νίκης εναντίον Σαρακηνών κτλ. Το γνωστό τοπωνύμιο Πεδή δεν μπορεί παρά να έχει αρχική ονομασία Πεδίον, ενώ ο λόφος που υψώνεται βόρεια του Μανταμάδου, η γνωστή Μαυριγιά ανάγεται σε αρχαίο τοπωνύμιο Μαυρογαία), ενώ ο έτερος λόφος, λίγο προτού φτάσουμε στο χωριό, ο Μανούλος ετυμολογείται ως Μαννέλλος και τα πασίγνωστα στους Μανταμαδιώτες Πλατάνια δεν συνδέονται με το ωραίο δένδρο αλλά με τη λέξη Πλαθάνη=πινακωτή!!! Στη γραμμή αυτή συνεχίζοντας, η σύνδεση του παραλιακού τοπωνυμίου Καλαφάτης απευθείας με τη γνωστή βυζαντινή οικογένεια και ειδικότερα με τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Ε´Καλαφάτη (αυτοκρ. 1041-1042) είναι εύκολη και αναμενόμενη.

Θα σταματήσω εδώ επειδή δεν είναι δυνατόν να καταθέσω τις ερμηνείες για αυτό τούτο το όνομα του Μανταμάδου αλλά και του καταρράκτη της Μανικάτσας, που τα τελευταία χρόνια έχει καταστεί δημοφιλής προορισμός για του Λεσβίους αλλά και τους ξένες επισκέπτες του νησιού μας. Φυσικά όλα αυτά δεν αναφέρονται με σκωπτική διάθεση, αλλά προκειμένου να θίξουμε ένα φαινόμενο που δεν είναι απλό αλλά συνδέεται άμεσα με την εθνική συνείδηση και τα πρώτα δείγματα σαφούς διαφοροποίησης από το οθωμανικό στοιχείο που καταγράφονται πλέον έντονα και στη λεσβιακή, οθωμανική ακόμα, επικράτεια.