Γ.Η ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΣΤΑ ΠΕΔΙΑ ΣΚΑΛΟΧΩΡΙΟΥ

Ο μεγάλος κάμπος, ανατολικά του Σκαλοχωρίου που ξεκινά από τους πρόποδες του Κουρατσώνα στον νοτιά και «πέφτει» στην κατωφέρεια προς τα παράλια, στον βοριά αποτελεί ακόμα μια παραγωγική περιοχή του χωριού. Τώρα βέβαια παράγει και ρεύμα, με αμέτρητα φωτοβολταϊκά. Στον εύφορο, ορεινό κάμπο, στους χριστιανικούς χρόνους, οι οικισμοί που διαδέχθηκαν ειρηνικά τους παλαιούς (προϊστορικούς και ιστορικούς), έστησαν και τα ιερά τους. Είναι αμέτρητα τα Ιερά, που τα ερείπια τους βρίσκονται παντού, αντάμα με την κεραμική και ίσως μερικά θεμέλια σπιτιών των οικισμών τους. Η έρευνα έδειξε ένα τεράστιο αριθμό από χριστιανικά μνημεία, τα οποία παρουσιάστηκαν το 2002 στην τηλεοπτική μου εκπομπή «Οδοιπορικό στη Λέσβο» (Ημερολόγιο ΣΤ, 2001-2003). Οδηγός σ’ αυτή την εξερεύνηση υπήρξε ο αείμνηστος Μιχάλης Βαθρακούλης. Υπάρχουν δε και πέτρινοι πεσσοί, πάσσαλοι του 1929, που χώριζαν παλιά τις ιδιοκτησίες, αμέτρητες γκιόλες, πηγάδια, αλώνια, αποθήκες βελανιδιών και πληθώρα οικιστικών λειψάνων και λαξευτοί τάφοι. (Το 2020 δίνει μια εικόνα τους ο Δημ. Ι. Χατζηλίας. Χώροι λατρείας του Σκαλοχωρίου Λέσβου, συμπληρώνοντας την έρευνα μου του 1989).

Ένα από τα μεγάλα Παλαιοχριστιανικά μνημεία του κάμπου, το οποίο νομίζω πως είχε κάποια διοικητική σημασία, είναι στην θέση Μητρόπολη. Πιστεύω πως, όπως και στον κάμπο της Ανεμώτιας και του Ίππειους, εδώ θα υπήρχε η έδρα κάποιας χωροεπισκοπής της Μητρόπολης Μηθύμνης. Το μεγάλο ερείπιο βρίσκεται στα ανατολικά, στους πρόποδες των υψωμάτων (θέση Βουνό) και είναι αφιερωμένο στην Παναγία. Κάτω από αιωνόβιες δρύες, διασώζονται μέρη των τοίχων με λαξευμένους λίθους και κουρασάνι (μέρος του πεσσού του νότιου τοίχου, σε αρκετό ύψος) και τα θεμέλια του νάρθηκα. Υπάρχει μια πληθώρα αρχιτεκτονικών μελών του μνημείου, που δείχνει την σπουδαιότητα του. Επίκρανα, κιονίσκοι, επιθήματα με ιωνίζοντα συμφυή κιονόκρανα, σπασμένοι αρράβδωτοι κίονες, υδρορροές, η βάση του άμβωνα, δομικά μέλη της γρηπίδας και ωραία θωράκια. Επίσης μια μυλόπετρα από τον ελαιόμυλο του συγκροτήματος, διότι γύρω παρατηρούνται θεμέλια και άλλων κτισμάτων. (39^ο26.9127-26^ο10.5274).

Ερείπια Χριστιανικών ναών υπάρχουν στον Άγιο Δημήτριο, στον Ταξιάρχη, στον Άγιο Παντελεήμονα και στα αστέγαστα ιερά του Αγίου Θεράποντα, μιας ακόμα Παναγιάς, του Αγίου Βλάχου (μάλλον Άγιος Βλάσιος). Βέβαια στην δικαιοδοσία αυτής της Χωροεπισκοπής, βρίσκονταν επίσης και τα πάρα πολλά Χριστιανικά Ιερά, της ευρύτερης περιοχής, κύρια προς την θαλάσσια ζώνη. Το ερείπιο του Αγίου Θεράποντα (δίπλα στην Παναγιά) και η Παλαιοχριστιανική στον Άγιο Δημήτριο, αποτελούσαν επίσης μεγάλα Χριστιανικά Ιερά, σημαντικά για τους οικισμούς του εύφορου κάμπου.

Με αυτήν την θέση, συμπληρώνονται τα τοπωνύμια «Μητρόπολη» στο νησί, που όπως είδαμε βρίσκονται και τα τρία σε εύφορους κάμπους, με αρκετά άλλα Χριστιανικά ιερά και πυκνά οικιστικά λείψανα. Πιστεύω πως αφορούσαν τις Χωροεπισκοπές της περιοχής, για τις οποίες η έρευνα των γραπτών αρχείων δεν έχει δώσει στοιχεία.

με μέρος των τοίχων

με το ασπρισμένο ιερό

κτίσμα μεγάλο της Χωροεπισκοπής

με κίονες,

επιθήματα

βάση του άμβωνα

και τον αείμνηστο Μιχάλη Βαθρακούλη