2. Ο Χώρος και η πιθανή θέση του Τεμένους.

Το «Τέμενος» προέκυψε από τρεις «όρους» (επιγραφές που οριοθετούσαν): Ο ένας στο μακρόστενο βουνό, που βρίσκεται επάνω από τον δρόμο, βόρεια της Πέτρας, δεύτερος στην εκκλησία του Βαφειού και ο τρίτος δίπλα στο δρόμο από τον Βαφειό, προς τη Μήθυμνα. ( Ηταν εντοιχισμένος σε μαντρί).¹ Έγραφε ο τρίτος: Ορος/τεμ/έν(ε)ος Αυτή η οριοθετική γραμμή, από το Βαφειό στον Ράχωνα, θεωρήθηκε το «ανατολικό όριο» του ιερού τεμένους, που πιθανόν να απλωνότανε στις παρυφές της αρχαίας Μήθυμνας. Στον ανατολικό τοίχο της εκκλησιάς του Βαφειού, νότια της κόγχης του ιερού, βρίσκεται μια πέτρα από ανδεσίτη, πλαγιαστή, που στο ένα της άκρο γράφει: ΟΡΟΣ ΤΕΜΕ. Για το σημαντικό κομμάτι της ιστορίας, διαβάζουμε στον Ι. Κοντή:¹ Όρος τεμέ(νεος). Τα γράμματα είναι λίγο μικρότερα από της επιγραφής του βράχου στο Ράχωνα (0,40-0,55 μ.) εκτός από αυτό όμως, το σχήμα τους είναι το ίδιο και πιθανότατα είναι από τον ίδιο χαράκτη γραμμένα.

Η στήλη είναι από τοπική γκριζόχρωμη πέτρα διαστάσεων 0,62x0,81 μ. είναι κομμένη κάτω και η όψη της δεν είναι τέτοια που να υποθέσει κανείς ότι μεταφέρθηκε από κάπου μακριά για να χρησιμεύσει σα στολίδι της εκκλησιάς. Την έχουν μεταχειριστεί σαν κοινό οικοδομικό υλικό, αφού, χωρίς άλλο, την βρήκαν εκεί κοντά. Πρέπει να ήταν ένας όρος από τα ανατολικά του τεμένους, που η επιγραφή του βράχου στο Ράχωνα όριζε από τα δυτικά. Η επιγραφή στο Ράχωνα, αναφέρεται και από τον A. Wilhelm, AM 16 (1891) 132 και IGXII.2 Αρ.521. Στο βουνό τούτο, επάνω στη δυτικότερη από τις κορφές του, σ’ ένα πλάτωμα, κάτι μεγάλοι λιθόπλινθοι, ένας από τους οποίους καμπυλόγραμμος από επάνω, αποδίδονται από τον Ι. Κοντή, σε πιθανή ύπαρξη βωμού. Έτσι ο Βωμός αυτός βρισκόταν μέσα στην «επικράτεια» του Τεμένους.

Για τον χώρο που πιθανόν να βρισκόταν το Τέμενος, υπάρχει μια υπόθεση που δεν το τοποθετεί αναγκαστικά ανατολικά της «γραμμής» των Όρων2! Στις βορινές πλαγιές του Λυγιώνα, δίπλα στον Αρχαίο δρόμο Βαφειού-Στύψης. ανηφορίζοντας, φθάνουμε στο μαντρί του Παναγιώτη Βαλιοντή, από την Στύψη. Επάνω από αυτό, ως την ρίζα του βράχου, μεγάλα σέτια, αμέτρητα σ’ όλο το μήκος της πλαγιάς, είναι κατάσπαρτα από χνάρια της αρχαιότητας. Τούβλα, κεραμίδια και κομμάτια από πιθάρια, σε αφθονία, σε πολύ μεγάλη έκταση. Αλλά εκείνο που κάμει εντύπωση, είναι τα όστρακα από αγγεία της κλασσικής, ίσως, αρχαιότητος, μιας κεραμικής καλής ποιότητας. Βάσεις και χείλη από τεφρά Λεσβιακά αγγεία, δίδυμες λαβές αμφορέων, κομμάτια από ερυθρόμορφα αττικά αγγεία . Μελαμβαφή αγγεία, όπως η βάση ενός αμφορέα, πυθμένες οξύληκτων αμφορέων. Τα σημερινά σέτια, τα έφτιαξε ο πατέρας του ιδιοκτήτη. Χάλασε αρκετά από τα παλιά αναλήμματα, φτιαγμένα με ογκόλιθους σε λεσβία δομή . Σώζονται όμως μερικά από αυτά, όπως και αρκετά θεμέλια κτισμάτων. Πιο κάτω από το μαντρί, υπάρχει ένας τάφος με κτιστά τοιχώματα, από αλάξευτες πέτρες. Εδώ λοιπόν επάνω, με τα τόσο έντονα σημάδια της αρχαιότητας, που βρήκαν όταν έσκαβαν κεφαλές από πήλινα ειδώλια, πιθάρια και τούρκικα τσιμπούκια, φαίνεται πως η καλλιέργεια του αμπελιού και η παραγωγή του κρασιού, συνεχιζότανε από τα πανάρχαια χρόνια .

Τί ήτανε όμως εδώ; Αυτό σίγουρα χρειάζεται διερεύνηση. Μια υπόθεση είναι να ήταν ένα ιερό, αφού υπάρχει τόση πληθώρα αγγείων και ειδώλια. Ίσως το «τέμενος», που δηλώνουν οι «όροι», οι πέτρινοι!

1.Γιάννης Κοντής : Λέσβος και η Μικρασιατική της Παραλία .1975.σελ 279 .

2.Μάκης Αξιώτης: Περπατώντας τη Λέσβο. Α τόμος σελ. 270

Ορος εκκλησίας Βαφειού

οι πλαγιές του πιθανού ιερού

με μεγαλιθικά σέτια και θεμέλια

άφθονη κεραμική

καλής ποιότητας

και κύπελα πόσης κρασιού

ο « βωμός» στον Ράχωνα (Μάκης Παυλέλλης)