Και τώρα η παλιότερη, η πρώτη πύλη του μοναστηριού, που οδηγεί μέσα σ’ αυτό. Επάνω από αυτή, μια μεγάλη ορθογώνια πέτρα, στηρίζει τους παραστάτες ενός σιδερόφραχτου παραθύρου. Εδώ, στον γκρίζο ανδεσίτη, ο ανάγλυφος σταυρός και η «μεγαλογράμματη επιγραφή» ανήκουν στο παμπάλαιο κτίσμα. Γράφει: ΕΤΕΙ ΖΜΕ ΜΗΘΥΜΝΗΣ ΙΓΝΑΤΙΟΣ. Δηλαδή 1537 (7045 Από Κτίσεως Κόσμου). Τότε επισκευάστηκε το Μοναστήρι.

Και μπαίνουμε μέσα στην «τρίτη» αυλή. Δεξιά μας τα κελιά. Κεραμοσκέπαστα, με τους καπνοδόχους, έχουν μπροστά ξύλινο χαγιάτι, σκεπασμένο με την ίδια στέγη, η οποία στηρίζεται σε ξύλινους στύλους. Κάγκελο ξύλινο, κλείνει αυτό το «μπαλκόνι», που σκεπάζει τις πόρτες του ισογείου. Σ’ αυτό μέσα, με τους αργαλειούς, ύφαιναν κουβέρτες και άλλα υφάσματα, ενώ ήταν γνωστά τα κεντήματά τους.

Μια διπλή, πέτρινη σκαλίτσα, με ξύλινο κάγκελο, ανεβάζει στο μακρύ χαγιάτι. Τούτη η αυλή με τα λουλούδια της και το παλιό αυτό κτίσμα των κελιών, σφραγίζει το μοναστήρι σαν διατηρητέο, «ανέπαφο» μνημείο του νησιού μας. Εδώ μέσα στην αυλή, βρίσκονται και δυο πολυγωνικές πέτρες, δυο «τυρόσκαμνοι» (Ληνοί) για το φτιάξιμο του τυριού, παλιά στο μοναστήρι, πιθανόν από παλαιότερα πιεστήρια σταφυλιών.

Αριστερά, ψηλά, βρίσκεται ο φούρνος. Και το καζάνι απ’ όπου απόσταζαν ανθόνερο.

Μπροστά μας, βρίσκεται ο ναός της Παναγιάς. Είναι τρίκλιτη Βασιλική του 1912 που χτίστηκε επάνω στην παλιά που καταστράφηκε, από φωτιά Καταστράφηκε ολοσχερώς το καθολικό και το ωραίο του, ξυλόγλυπτο τέμπλο. Σώθηκε η εικόνα της Παναγίας. Η οροφή, με τους θόλους και τα σταυροθόλια, στηρίζεται σε 4 κίονες, όπως ο βυζαντινός ρυθμός με τρούλο και υπερώο. Στους τοίχους, σε γυάλινες προθήκες εκτίθενται διάφορα ιερά άμφια και αντικείμενα της ιστορίας της μονής. Φιλοξενεί τον τάφο του Αγίου Ιγνατίου, που βρίσκεται μπροστά στο τέμπλο. Αποτελείται από κιβωτιόσχημη κατασκευή από λευκό, διακοσμημένο με λιθογλυπτική, μάρμαρο. Έχει στρογγυλό άνοιγμα στην επάνω επιφάνεια. Το λείψανο βρίσκεται στην μονή Λειμώνος.

Δίπλα στην εκκλησιά, σώζονται δυο παμπάλαιες βρύσες. Η μια έχει μεγαλογράμματη γραφή, ανάλογη του υπέρθυρου της αυλής. Θεωρείται η παλαιότερη ιστορημένη Κρήνη του νησιού.* Διαβάζουμε: ΕΤΕΙ ΖΠΕ Ε ΜΘ (δηλαδή 1577, από κτήσεως Κόσμου 7085, 5^η Ινδικτιόνα και Ηγούμενος Μεθόδιος, ο γιός του Ιγνατίου Αγαλλιανού). Η άλλη Κρήνη, δίπλα, φιλοξενεί στην στέρνα της το Αγίασμα και γράφει: ΙΣΧΡΝΙΚΑ Ο ΘΕΟΣ. Κάτω από αυτό, υπάρχει σβησμένη επιγραφή.

Στην δυτική πλευρά των κρηνών, υπάρχει θολωτή αίθουσα, που αναφέρεται σαν το Ασκητήριο του Αγίου Ιγνατίου. Η μακρόστενη αίθουσα, με λιθόκτιστο θόλο και επίχρισμα στο κάτω μέρος, έχει άνοιγμα στην νότια πλευρά (μεταγενέστερη πόρτα) και άνοιγμα προς τις κρήνες. Η άποψη μου είναι ότι εδώ ήταν η Δεξαμενή Νερού (Cisterna) του παλιού μοναστηριού, ισόχρονη και σε λειτουργική συνάφεια με τις κρήνες.

*Σύμφωνα με τον κ. Δ. Λούπη, βρέθηκε Οθωμανική επιγραφή, από άγνωστη Κρήνη στην Μυτιλήνη, του 15^ου αι.

Το ωραιότατο περιβάλλον των κελιών

που σέβεται την αρχική αρχιτεκτονική

ο «τυρόσκαμνος»

το καθολικό, η Παναγιά

η πανάρχαια Κρήνη

του 1577

με την δεύτερη δίπλα της