Έχω ανεβεί πολλές φορές, από το 1976 στο επιβλητικό πέτρινο τραπέζιο, που από ύψος 392 μ., δεσπόζει όλων των χωριών της Γέρας και του μεγάλου της ελαιώνα. Ο ασβεστολιθικός του όγκος, προβάλλεται στα δυτικά των χωριών, με φόντο το δικόρυφο Πετροβούνι (756 μ.). Επειδή αποτελεί σημαντικό κομμάτι της Βυζαντινής και ίσως μεταβυζαντινής Γέρρας, θα περιγράψω το Οχυρό* και σε δεύτερη παρουσίαση, την ιστορική του υπόσταση, όπως αυτή αχνοφαίνεται μέσα από διάσπαρτα τεκμήρια.

Αποτελείται από ένα Οχυρωματικό έργο, που καλύπτει το οροπέδιο ενός ασβεστολιθικού όγκου, με απόκρημνες τις δύο πλευρές (Βορινή και Ανατολική) και μία επέκταση κατωφέρειας προς τα νότια, όπου παρατηρείται λατόμευση, για το υλικό της οχύρωσης και μεταγενέστερα για την λειτουργία ασβεστοκάμινων. Η οχύρωση αφορά την ομαλή δυτική πλευρά (αυχένας ελαιόφυτος) και παρατηρείται συνεχής περίβολος με πύργους και προμαχώνες. Στο βόρειο τμήμα υπάρχει ο μεγάλος ημικυκλικός πύργος (Α), ύψους 5 μέτρων, με διπλό κλιμακοστάσιο εσωτερικά Συνεχίζεται προς τα βόρεια με ένα μικρότερο τριγωνικό πύργο (Γ) και έναν ακόμα ημικυκλικό (Δ), ενώ το τείχος χάνεται στα βόρεια, όπου στρέφεται στην απόκρημνη βορινή πλευρά. Ίσως στην γωνία να υπήρχε και άλλος πύργος. Προς τα νότια του κύριου πύργου (20 μέτρα) υπάρχει το άνοιγμα της πύλης του οχυρού, με κατώφλι και γκρεμισμένο τον Πύργο προστασίας (Ζ). Μετά το τείχος στρέφεται προς τα ΝΑ, προστατεύοντας μια ομαλή, άδενδρη, βραχώδη κατωφέρεια. Προστατεύεται, μέχρι την νότια, απόκρημνη πλευρά με 5 προμαχώνες, (ένας τετράγωνος (Η), τρεις τριγωνικοί (Θ, Ι, Κ) και στην ΝΔ γωνία, ημικυκλικός (Λ). Το τείχος έχει πάχος 2,60 μ., ύψος στο νότιο τμήμα, 2,30 μέτρα και αποτελείται από δύο παρειές (εξωτερική και εσωτερική) λιθεπένδυσης (ημιλαξευμένοι λίθοι) με ενδιάμεσο χυτό πυρήνα από πέτρες, κεραμίδια και κουρασάνι. Το βορινό τμήμα με τους μεγάλους πύργους, εμφανίζει αύλακες και σήραγγες χαμένης ξυλοδεσιάς. Επίσης στην εξωτερική επιφάνεια του τριγωνικού πύργου (Γ) φέρει σειρά από εντοιχισμένα τούβλα. Στο μέσον περίπου του κάστρου υπάρχει η μεγάλη υπόγεια (τώρα ασκεπής) θολωτή δεξαμενή (cisterna), ενώ θεμέλια κτισμάτων παρατηρούνται στην ανατολική, απόκρημνη πλευρά, καθώς και άφθονη κεραμική αγγείων, τούβλων και κεραμιδιών κτισμάτων. Το οχυρό έχει την κάτοψη ακανόνιστου εξαγώνου, μήκους 300 μέτρων (Β - Ν) και μεγαλύτερο πλάτος (Α - Δ) 54 μ.

*Πλήρης Περιγραφή στα «Χνάρια τα Παλιά» 1987, σελ.150-154.

...με δέκα πύργους...

...το Παλιόκαστρο της Γέρας...

...στον επιβλητικό βράχο...

...με ημικυκλικούς, τριγωνικούς...

...και τετράγωνους προμαχώνες...

...με τείχος 2,5 μέτρων...

...είχε πύλη στα δυτικά...

...και μεγάλη δεξαμενή στο κέντρο.