Δωρικά Κιονόκρανα σε Χριστιανικά Μνημεία της Λέσβου Γ 

Η τελευταία αναφορά, σε Δωρικά Κιονόκρανα, θα αφορά την περιοχή του Πορτού, ενός σημαντικού, μεσόγειου κάμπου, με έντονο το Χριστιανικό στοιχείο, στην επικράτεια της Αρχαίας και Μεσαιωνικής Ερεσού. Εδώ θα παρουσιάσω δύο δωρικά κιονόκρανα, τα οποία βέβαια είναι κατασκευασμένα από τον ντόπιο, ηφαιστειακό λίθο (Ανδεσίτη). 

Είναι γνωστή η Παναγιά η Ελαιούσα, (39ο 15.8154-25ο 96.5487) επάνω στο παλιό λιθόστρωτο προς την χαράδρα του Χαλάντρα, μια εκκλησιά με αμέτρητα μέλη Παλαιοχριστιανικής και μεταγενέστερου Ναού (ψευδοπαράθυρα στους πλάγιους τοίχους). Εδώ βρίσκεται ένα υπέροχο δωρικό κιονόκρανο, από το οποίο λείπει ο άβακας. Τα στοιχεία (άλλα μέλη και κεραμική) δεν συνηγορούν για την ύπαρξη Αρχαίου κτίσματος εδώ. Η προσεκτική έρευνα όμως, έχει εντοπίσει δύο μέλη, που δημιουργούν ερωτήματα. Κατ’αρχάς, μέσα στο ιερό, υπάρχει ορθογώνιο βάθρο με ευρύτερες την άνω και κάτω επιφάνεια, με κυμάτια. Επίσης 480 μέτρα δυτικότερα, στον Αι Δημήτρη (39ο 15.6694-25ο 96.0976), υπάρχει ελεύθερη, η γνωστή ορθογώνια πλάκα με τα δύο επιπεδόγλυφα πέλματα της αρχαίας λατρείας στην Ερεσία. Είναι κατασκευασμένη, ακριβώς από τον ίδιο λίθο (χρώμα) με το κιονόκρανο. Παρόμοια, όπως θα δούμε «τριάδα», βρίσκεται 1 χιλιόμετρο στα ΒΔ, στην Παναγιά, στα Λαχταπέδια,(39ο 16.2501-25ο 97.5594) μια ενοριακή εκκλησιά (μέλη όπως μια μαρμάρινη Αττικοιωνική βάση κ.α.) ενός μεγάλου Μεσαιωνικού Οικισμού. Εδώ, στο τοιχάκι μπροστά στον ναό, βρίσκεται, σπασμένο, παρόμοιο Δωρικό Κιονόκρανο (ασπρισμένο), από το ίδιο Ηφαιστειακό υλικό. Επίσης στην πρόσοψη της εκκλησίας, βρίσκονται εντοιχισμένες δύο πλάκες με τα πέλματα, της αρχαίας λατρείας. 

Μέσα στον ναό, ελεύθερο και αυτό, βρίσκεται παρόμοιο ορθογώνιο βάθρο με κυμάτια στις δύο πλευρές. Αυτά τα βάθρα, συναντώνται συχνά σε αρχαία ιερά, με τιμητικές επιγραφές, όπως στην Θερμία Άρτεμη, στον Ερέσιο Απόλλωνα, στην Νέμεση του θεάτρου κ.α. Θα ήταν πολύ ενδιαφέρον, αν καθαριζόταν τα βάθρα από το ασβεστοκονίαμα, να βρισκόταν κάποια επιγραφή. 

Είναι λοιπόν εδώ, αυτή η τριάδα των αρχαίων μελών, που μας θέτει το ερώτημα της μορφής της αρχαίας λατρείας, σ’ αυτές τις δύο θέσεις. Και επειδή, στηρίζεται η απάντηση, σε σκόρπια στοιχεία, προτιμώ να αφήσω ανοικτό το ερώτημα! 

Πάντως, εκτός από το Δωρικό Κιονόκρανο στην Γέρα, για αρράβδωτο κίονα, που μπορεί να συμφωνεί με την άποψη του Ορλάνδου, τα υπόλοιπα, ανήκουν σε Αρχαία Κτίσματα. 

με το δωρικό κιονόκρανο 

το βάθρο 

και «τα πέλματα» στον Αι Δημήτρη 

Η παναγιά στα Λαχταπέδια 

με το δωρικό κιονόκρανο 

«τα πέλματα» 

και το βάθρο