Ένα από τα μικρά μοναστήρια, που παρουσιάζουν ενδιαφέρον, γιατί αναφέρεται επάνω σε νησίδα, είναι η Μονή των Αριστών. Ένα μοναστήρι που ανήκε στην Επισκοπή Γέρας, την οποία σύμφωνα με τα νέα στοιχεία βρισκόταν στον Ταξιάρχη του Παππάδου.* Αναφέρεται σε δύο έγγραφα, του 1261 ή 1262, «επί ενός των νησιδίων», ασφαλώς του κόλπου της Γέρας.** Το 1935, ο Μητροπολίτης Ιάκωβος, έκανε ανασκαφή στο κτίσμα που υπήρχε στο νησάκι και αποκάλυψε τις δύο κόγχες του ιερού μικρού ναού, από ασβεστόλιθο και κουρασάνι, ενώ πίσω από αυτόν, μάλλον σαν συνέχεια του υπάρχει μικρή θολωτή δεξαμενή (Cisterna). H έρευνα έδειξε, ότι ο ναός βρισκόταν στο βραχώδες τμήμα ενώ στη βορινή και δυτική του πλευρά, υπάρχουν θεμέλια κτισμάτων, με άφθονη Βυζαντινή κεραμική (εφυαλωμένη, κτενωτή) στην οποία συμπεριλαμβάνονται δύο λύχνοι του 12ου -13ου αι, και παρόμοιας χρονολόγησης χρηστικά σκεύη. Επίσης ειδικά τούβλα με αύλακες και κεραμίδες της στέγης. Φαίνεται ότι προς το μέρος του οικισμού των Πύργων, υπήρχε έκταση με κτίσματα, που καλύφθηκε από την θάλασσα.*** Το στενό, προς την αντίθετη πλευρά είναι βαθύ και υπάρχει παμπάλαια εγκατάσταση στην ακτή με παλιά πηγή θερμού νερού (Ζεστά).*** Υπήρξε η άποψη της ύπαρξης της Μονής στον Άγιο Ισίδωρο**. Όμως τα ευρήματα που αναφέρθηκαν και το ότι η βραχώδης νησίδα του Αγίου Ισίδωρου, βρίσκεται προς τη Μυτιλήνη, πιστοποιούν την ύπαρξη της στην νησίδα των Πύργων (Ζεστά). Επί πλέον τώρα υπάρχουν και δύο άλλα στοιχεία που το πιστοποιούν. Στον περίφημο χάρτη του Chr.Buondelmonti, του 1420, δηλαδή του 15ου αι απεικονίζεται σε νησίδα του στομίου του κόλπου Κτίσμα, που μάλλον αφορά την λειτουργούσα ακόμα μονή. Ερωτηματικά δημιουργεί, το κτίσμα στην ίδια νησίδα, με πιθανό «είδος» φανού με φωτιά, σε υδρογραφικό χάρτη του 1764 (Joseph Roux)**** 

Εδώ φαίνονται και τα μικρά βάθη προς την νότια πλευρά της νησίδας. Και στους δύο χάρτες δεν φαίνεται καν ο Άγιος Ισίδωρος. 

Την νησίδα των Πύργων, το 1918, οι Γάλλοι, που ναυλοχούσαν στα Λουτρά, την οχύρωσαν, στήνοντας πυροβόλο στο κτίσμα του ναού, κατασκευάζοντας μικρή ξύλινη καλύβα για το προσωπικό και πόντισαν μεταλλικό πλέγμα στην βαθειά, βορινή δίοδο για την παρεμπόδιση εισόδου των Γερμανικών υποβρυχίων. 

Βιβλιογραφία: 

*Μάκη Αξιώτη Ταξιάρχης Παππάδων Εφ. Εμπρός 

**Γιάννη Μουτζούρη Ο Μοναχισμός της Λέσβου 1989, σελ 96 

***Μάκη Αξιώτη Στα Χνάρια τα Παλιά 1987, σελ76  

****Το δημοσίευσε ο Μάκης Παυλέλλης Τα εικονιζόμενα αρχαία σκεύη και ο λύχνος παραδόθηκαν στην Αρχαιολογία από τον γράφοντα. 

μες το Καθολικό της Μονής Αριστών 

με τον λύχνο, τα τούβλα 

και τα σκεύη 

από τα Χνάρια τα Παλιά το νησάκι 

το μοναστήρι του 1420 (Buondelmonti) 

το 1764 ο φανός (J.Roux) 

και το 1918 με τους Γάλλους