Ένα από τα Μοναστήρια της Γέρας, που αναφέρεται σε δύο Πατριαρχικά έγγραφα του Αρσένιου Αιτωρειανού, του 1261, είναι του Αγίου Γρηγορίου, στην Γέρα. Το 1935, ο Μητροπολίτης Ιάκωβος Κλεόμβροτος ανέσκαψε τον ναό και τα οστά που βρήκε, αποδόθηκαν στον Επίσκοπο Άσσου Γρηγόριο και φυλάσσονται στον Σκόπελο. Σύμφωνα με τον Βίο του, γεννήθηκε στην Ακόρνα της Γέρας (Οικισμός στην Κουρκούτα με τον Υστεροβυζαντινό Αι Γιώργη), 14 ετών βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη, μετά στην Ίδη, 20 ετών (κοντά στον Αγάθωνα) και αφού γίνεται μοναχός στα Ιεροσόλυμα (από Γεώργιος ονομάζεται Γρηγόριος) γυρίζει πάλι στην Ίδη. Ο Πατριάρχης τον ορίζει Επίσκοπο Άσσου. Στο 2ο μισό του 12ου αι. διαβάλλεται από «κακόβουλους» και φεύγει μονάζοντας από 3-4 χρόνια στο καθένα, σε τέσσερα μοναστήρια της Λέσβου (στην Παναγιά στα Τοκμάκια, στον Κόρακα, στον Λίβανο των Παρακοίλων και τέλος στο Παρασίγειο της Καλλονής). Μετά έρχεται στους πρόποδες του Όρους Πρίαντος (Μπριγιάνι Γέρας), στο χωριό Λευκοπέδι και μένει σε σπηλιά με τον συνοδό του Λεόντιο. Εκεί, δίπλα στα νερά, χτίζεται ο Ναός και κελιά. Πεθαίνει 62 ετών και θάβεται εκεί. Όλα αυτά, συμβαίνουν ανάμεσα στο 1143 και 1180.Το ερείπιο, με πλινθοπερίκλιστη τοιχοποιία, αποδόθηκε σε βυζαντινό ναό, με τρεις κόγχες, νάρθηκα και πρόσκτισμα στην δυτική πλευρά με τον τάφο(τώρα παρεκκλήσι).* Πολλά μαρμάρινα μέλη, όπως μεγάλα και μικρά θωράκια, βάση περιρραντηρίου, αρράβδωτοι κίονες και δομικά μέλη υπάρχουν επί τόπου. Μεγάλη «αρχαία» πεύκη που υπήρχε εκεί, έπεσε πριν λίγα χρόνια, από καταιγίδα. Υπάρχει άφθονη μεσαιωνική κεραμική γύρω και τα τρία μεγάλα Πλατάνια, με το μικρό Εξωκλήσι του Αγίου, σκεπάζουν το πανηγύρι. Μένουν ερωτήματα που δεν θα απαντηθούν, αφού ο Σ. Χαριτωνίδης βρίσκει εδώ Παλαιοχριστιανική Βασιλική και αλλεπάλληλες οικοδομικές φάσεις στον ναό. Δηλαδή υπήρχαν εδώ προγενέστερα κτίσματα με ναό, όταν (και εάν) ήλθε ο Γρηγόριος να μονάσει. Η περιοχή είναι γεμάτη οικοδομικά λείψανα, η καλλιεργημένη πηγή μέσα στο εξωκλήσι (αγίασμα) πιθανόν να ανήκει σε αρχαιότερη περίοδο. Σε λόφο στην περιοχή Πλακούρες, φιλοξενείται Ρωμαϊκή εγκατάσταση, δίπλα σε πηγές ενώ ο παρακείμενος λόφος φιλοξενεί την αρχαιότερη Προϊστορική θέση της περιοχής Γέρας. Τα ερωτήματα θα τεθούν στο επόμενο άρθρο, μαζί με το θέμα του «δωρικού κιονόκρανου» στο νησί. 

Βιβλιογραφία: Γιάννης Μουτζούρης Ο Μοναχισμός της Λέσβου σελ. 95, Δημ. Ν.Σοφιανός Ο Άγιος Γρηγόριος Επίσκοπος Άσσου Ακαδημία Αθηνών, 2004, Μάκης Αξιώτης Στα Χνάρια τα Παλιά 1987 Μάκης Αξιώτης Άσσος η θρησκευτική της Ιστορία: Εφ Εμπρός 26 Ιουλ 2018 

με το ερείπιο του ναού, 

την χαμένη πια «Αρχαία πεύκη» 

όπως θεωρείται ότι ήταν 

με περιρραντήρια 

και θωράκια 

με την σπηλιά του ερμητισμού 

και την πηγή μέσα στο εξωκλήσι.