Το 1548 δίπλα στο Κάτω Τρίτος (Katatortoz), φορολογούνται άλλα τρία χωριά! Μας ενδιαφέρει τώρα το ένα! Το 1909 διαβάζουμε: «εν ω εν άλλη τινι της περιοχής του Χωρίου θέσει προς Ανατολάς φαίνονται ικανά ερείπια οικιών, λουτρώνος, βρύσεων και δεξαμενών άτινα ανήκον άλλοτε, ως φαίνεται ,εις εξαφανισθείσαν κωμόπολιν αγνώστου ημίν εποχής. Η θέσις δ’αύτη καλείται “Μανοσάδο”, σήμερον».* Αλλά φαίνεται πολύ νωρίτερα το Χωριό υπάρχει σαν τοπωνύμιον! Διαβάζουμε «Ακόμη η Μαρού του Μιχαλάκη από γέρα δίδη και αυτή μιάν ρίζαν ελιών, εις τόπον λεγόμενον μονασάδων συν ποταμώ να δώση το λάδι».** Αυτό στις 8 Οκτ 1653! Ο Μονασάδος (Monasado),το 1548 φορολογείται σαν χωριό με 21 σπίτια κύρια για το σιτάρι (160 Α) και τις ελιές (120 Α)αλλά και για το λάδι, το κριθάρι, τα κουκιά, τα σύκα (72 Α), τα κάστανα, τα αμύγδαλα, το λινάρι, το βαμβάκι, τα κουκούλια, τον μούστο (34) τα καρύδια, τους χοίρους, την σίκαλη, τον βίκο, τα μαυρομάτικα φασόλια, το σησάμι, αλλά και τα ψάρια (56Α).****

Εδώ διατηρείται το τοπωνύμιο Μανοσάδος, σε μια περιοχή που αρχίζει από τον λόφο με τον Ταξιάρχη, στην δυτική είσοδο του χωριού και επεκτείνεται προς αυτό, με τον Αϊ Νικόλα και το υπαίθριο ιερό του Αϊ Γιώργη, στην περιοχή Ντιρκόπ! Εδώ βρίσκονται όλα αυτά που αναφέρει ο Τάξης! Ο Ταξιάρχης (1968) σκεπασμένος από αιωνόβια δένδρα, είναι χτισμένος σε παλαιότερη εκκλησία και δίπλα του υπάρχουν μαρμάρινα μέλη (δομικά, ένα επίθημα και μικροί κιονίσκοι). Ο Αϊ Νικόλας (1860 Γεναριού 20 ΚΦ) ΝΔ, φέρει εντοιχισμένο στηνπρόσοψηδιάτρητο θωράκιο και ελεύθερα, κορινθιάζον κιονόκρανο και επίκρανο! Γύρω η περιοχή είναι γεμάτη από την κεραμική του μεταβυζαντινού χωριού,*** πρωιμότερων κτισμάτων και των κατάλοιπων του μεγάλου Τούρκικου τσιφλικιού, που θα δούμε αργότερα! Η περιοχή με την πλούσια παραγωγή, εμφανίζει διαδοχικά την «κατοχή και εκμετάλλευση» από το οθωμανικό στοιχείο (αν και το 1548 είναι ανύπαρκτο σαν πληθυσμός) και παρουσιάζει, έως τις μέρες μας, διάδοχο κατάσταση, την Μητρόπολη Μυτιλήνης, με μεγάλη έγγειο περιουσία! Θα ‘θελα όμως να σταθώ και στην φορολογία των ψαριών (resm i mahi)! Φαίνεται ότι τον κόλπο της Γέρας τον εκμεταλλεύονται όλοι οι οικισμοί γύρω από το Κάτω Τρίτος (Katatortoz 254 A, Citado 65 A, Manosado 56 A, Ana vasilka 34 A), η έδρα του Ναχιγιε τα Κεραμειά (Kelemiye 60 A) και τα Λουτρά (Lutra 50 A)! Κανένα άλλο χωριό του κάμπου και κανένα του Ναχιγιέ της Γέρας, δεν φορολογείται για ψάρια! Δεν υπήρχαν αλιευτικά καταφύγια στο Πέραμα τότε; Και δεν πρόκειται ασφαλώς για ψάρια ιχθυοτροφείων, που αναφέρονται καθαρά σαν Dalyan mahi 400 A στους Aya Todori (Αγιοι Θεόδωρο, το Ιχθυοτροφείο στο Τσαμούρ Λιμάνι) και Agridya mahi 70 A στον Ταλιαντζή Ιμπραχίμ που έμενε στο Σκαλοχώρι!

* Οικονόμου Τάξη, 1909

** Κώδικας Ελέων Παναγίου Τάφου

*** Στα Χνάρια τα Παλιά, σελ. 87

**** Καμπουρίδης, Λέσβος 1548, σελ. 442

με τα μέλη

του παλιού ναού

ο Αϊ Νικόλας το 1985

και τώρα

με τα μέλη παλιού ναού

και το θωράκιο

και ο Αϊ Γιώργης του Μονασάδου στο Ντιρκόπ