Μάκης Αξιώτης-Μάκης Παυλέλλης

Ο 10ς Αιώνας στην Λέσβο

Η ΕΠΙΓΡΑΦΗ «Έτους 992 απριλιου 8 ετελιοσα την Θ[εοτό]κο στω ….εγω ο Νηκ[ο]λαωςτ[ου]Κουβ[ω]ντιν[ού]».

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, τον 10αι βρισκόταν κάτω από την δυναστεία των Μακεδόνων(9^ος-11^ος αι). Ανήκε στην Διοικητική Διαίρεση (Τούρμα) του «ζ» Θέματος Αιγαίου Πελάγους και ήταν η Εδρα (Τουρμάχανε). Ο Ρωμανός ο Β πεθαίνει το 963 και η χήρα του Θεοφανώ παντρεύεται τον Νικηφόρο Φωκά, νέο αυτοκράτορα από το 963, που δολοφονείται το 969. Νέος Αυτοκράτορας, ο Αρμένιος Ιωάννης Τσιμισκής. Τον βοήθησε ο νόθος Βασίλειος Λεκαπηνός. Το 975 πεθαίνει στην Κωνσταντινούπολη. Μετά από αυτόν συμβασιλεύουν οι δύο γιοί του Ρωμανού και της Θεοφανούς, Βασίλειος ο Β, ο πασίγνωστος Βουλγαροκτόνος και ο Κωνσταντίνος ο Ζ, ο Πορφυρογέννητος (955-959). Ο Βασίλειος ο Β, κυβέρνησε μέχρι το 1025. Επομένως η Ίδρυση, του μικρού Ναού της Θεοτόκου της επιγραφής, στην Γέρα, το 992, συνέβη κατά τον 2^ο Βουλγαρικό πόλεμο, του Βασιλείου (990-995). Στο νησί, αυτήν την περίοδο, δεν έχουν χρονολογηθεί κτήρια (Οχυρά, εκκλησίες κα.), σίγουρα υπήρχαν τα Κάστρα της Μυτιλήνης και του Μολύβου, ενώ το Κάστρο των Αγίων Θεοδώρων (μέχρι τώρα) χρονολογείται από τον 12^ο αι. (ανασκαφική έρευνα). Υπάρχουν οι Μητροπόλεις Μυτιλήνης και Μηθύμνης και σίγουρα αρκετές Χωροεπισκοπές1 Δεν γνωρίζουμε τα υφιστάμενα, σίγουρα, μοναστήρια και τις ενοριακές εκκλησίες. Ο υπάρχων αγιογραφικός διάκοσμος είναι μεταγενέστερος. Υπάρχουν όμως αρκετά Νομισματικά Ευρήματα του 10^ου αι και ιδιαίτερα Ανώνυμοι Φόλλις. Δύο έχουν βρεθεί στο Τάρτι της Γέρας*, σίγουρα σε σχέση με τα λατομεία Μαρμάρου. Επίσης ο Φόλλις, της Μονής του Zotva (1548, Παναγιά του Ρούτφα)**. Ένας Φόλλις βρέθηκε στην περιοχή του μικρού οχυρού Καλετζίκ. στην Άναξο***. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ανεύρεση νομισμάτων του 10^ου αι. στην ευρύτερη περιοχή της παραλιακής ζώνης των Βασιλικών και του Λισβορίου****, με την πυκνή ύπαρξη μεσαιωνικών μνημείων. Τα περισσότερα (9 νομίσματα) ανήκουν στον Ιωάννη Τσιμισκή (969-976). Δύο στον Ρωμανό Λεκαπηνό (919-921), 2 στον Κωνσταντίνο το Ζ (Πορφυρογέννητο-955-959) και ένα στον Νικηφόρο Φωκά (963-969). Επίσης αναφέρονται 4 του 10^ου αι. (χωρίς λεπτομέρειες) στις Θερμοπηγές Λισβορίου. Οι άλλες θέσεις είναι το Λισβόρι, ο Αι Λιας Λισβορίου και ο Κατάπυργος, ο Αι Λιάς των Βασιλικών, η Απλόθυρα, το Σκαμνιούδι, το Κουρτήρ, το Τέμενος, η Άσπρη Πέτρα (Λευκάδες) και ο Αι Δημήτρης των Λευκάδων. Όπως γράψαμε στο προηγούμενο άρθρο, σ’αυτά τα νομίσματα του 10^ου αι, προστέθηκε τώρα και η πρώτη επιγραφή, αυτής της Μεσοβυζαντινής Περιόδου της Λέσβου.

1.Η χωροεπισκοπή Στρογγύλης πχ. αναφέρεται επί Λέοντος του Σοφού, τον 9^ο αι.

*Μάκης Αξιώτης, Στα Χνάρια τα Παλιά,1987

**Μάκης Παυλέλλης

***Ιγνάτης Χαλκιώτης, τον οποίο ευχαριστούμε

****Μίλτης Παρασκευαίδης: Νέες Αρχαιολογικές Ενδείξεις για την Λέσβο.(Νομισματικές Συλλογές Πολιχνίτου-Λισβορίου) Λεσβιακά Τομ. Ε 1966 (ευχαριστώ τον Σάββα Κωφόπουλο που μου το υπέδειξε).

Θέματα 9^ου -10^ου αι.

η περιοχή του Τάρτι

Η Παναγιά του Ρούτφα

Ο Φόλλις

του 10^ου αι.

Ο Φόλλις του 10ου αι. (Ι, Χαλκιώτης)

στο Καλετζικ Ανάξου

Ο Αγιος Δημήτριος στις Λευκάδες Βασιλικών