Εδώ θα αναφέρουμε τα ενδιαφέροντα στοιχεία που περιλαμβάνονται στην περιγραφή μιας περιοδείας του Λατίνου Αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης, Λεονάρδου του Χίου, από την Τραπεριά του Πολιχνίτου (πιθανώς Τετραπύργιο) προς την περιοχή της Μυτιλήνης και την επιστροφή του στην αφετηρία.*

Μας ενδιαφέρει η αναφορά του στον Κάμπο του Ευεργέτουλα, η αστοχία, κατά την γνώμη μας ορισμένων σημείων από τον σχολιαστή του κειμένου** και η σχέση του κειμένου με το περίφημο κάστρο των Κεραμειών.***Γιατί η περιοδεία είναι μοναδική και αφορά τον 15^ο αι., το 1447, λίγο πριν την κατάκτηση του νησιού από τους Οθωμανούς, το 1462. Συμπίπτει με την έκδοση από τον Buondelmonti, του περίφημου χάρτη του, για το νησί, λίγες δεκάδες χρόνια πριν.****

Ο Λεονάρδος, κατεβάινει από την Αγία Σιών (Αγιάσο) στο μοναστήρι του Αγιου Ιωάννη, στην χαράδρα της Μυχούς, οπου και φιλοξενείται. Από εκεί περιγράφει με λεπτομέρεια τον κάμπο του Ευεργέτουλα, την περιοχή του μετέπειτα Ναχιγιέ των Κεραμειών του 1548 (Celemye) σαν Chiaramea (τα Κεραμειά). Ένα από τα συναφή ονόματα της περιοχής και του κόλπου της Γέρας, σε κείμενα και Πορτολάνους. Αναχωρεί από εκεί, για τη Μυτιλήνη, προφανώς από την παραλιακή οδό, περιγράφοντας τον Ποταμό Carinus και μετά τον Larissus, τα έλη του οποίου προκαλούσαν ελονοσία στον πληθυσμό. Εδώ υπάρχει η λανθασμένη ερμηνεία του σχολιαστή για τα ποτάμια. Ο Carinus του 1447, αφορά τον τότε Ευεργέτουλα, που έφερνε τα νερά από την περιοχή του Ολύμπου και της περιοχής της Πηγής - Κώμης. Είχε άφθονα νερά λόγω των πηγών (κύρια της Καρίνης) στο δίκτυο του. Ο Λάρισσος, είναι η εκβολή του ξεχωριστού ποταμού, και έρχεται από τις πλαγιές των βουνών, που κλείνουν τον κάμπο από τα ανατολικά.

Μέχρι πρόσφατα, στον 20 αι., υπήρχαν 4 εκβολές ποταμών στον μυχό του κόλπου της Γέρας. Στο χάρτη του Kieppert του (1841-1886-1888) φαίνονται λεπτομερώς. Πρέπει ο κ. Μαζαράκης να γνώριζε τα 5 γεφύρια, που υπάρχουν δίπλα στη σημερινή γέφυρα των Κεραμειών, πριν την ένωση των ποταμών, μέσα στον 20^ο αι.(πλημμύρες στα Κεραμειά, στο Ιππειος )***** Σε έκθεση δε του Δημ Μ .Κουρτζή, προς την Οθωμανική Κυβέρνηση, το 1893, για την Κατασκευή Ιχθυοτροφείου (Ιχθυοζωγρείου) στον μυχό του κόλπου της Γέρας, διαχωρίζεται η περιοχή των δύο ποταμών και η έκταση των ελωδών τους εκτάσεων. Υπάρχει ο Ευεργέτουλας (Carinus)και ο Λάρισσος!******Eνα ποτάμι με το ίδιο όνομα για τουλάχιστον 450 χρόνια!

*Λεονάρδος ο Χίος, Αρχιεπίσκοπος Μυτιλήνης (1359-1459). Κείμενα Μυτιλήνη 2020, σελ 130-132 και 137-138

**Ανδρέα; Μαζαράκης

***Μάκης Αξιώτης 1. Διαδρομές στη Λέσβο Εφ Εμπρός «Kelemye-Ευεργέτουλας» Σειρά άρθρων από 15 Ιουν. 2019 έως και 12 Σεπτ. 2020 - 2.Στα Χνάρια τα Παλιά Οδοιπορικό Γύρω από τον Κόλπο της Γέρας 1987σελ 115-119

****Αντίγραφο του Χάρτη (ένα από τα πολλά) από Γαλλική πηγή-Μάκης Παυλέλλης Ο Φλωρεντίνος Αρχιπρεσβύτερος Χριστόφορος  Buondelmondi, χαρτογραφεί με μεγάλη λεπτομέρεια το νησί, περί το 1422-Διασώζονται περισσότερα από 100και αντίγραφα.

***** Μάκη Αξιώτη: Η γέφυρα του Ευεργέτουλα στα Κεραμειά Λεσβιακό Ημερολόγιο 2002, σελ 63-66

******Υπό Εκδοση

Ο Αι Γιάννης του Λεονάρδου, του 1447

Οι ρεματιές του Carinus- Ευεργέτουλα

Ευεργέτουλας-Λάρισσος το 1886

η εξέλιξη της κοίτης (Ημερολόγιο 2002)

με τα γεφύρια των ποταμών

τα «Ιχθυοζωγρεία», του 1893

στα έλη Ευεργέτουλα-Λάρισσου