Λέγαμε σε προηγούμενο άρθρο για μια κυριαρχική ομάδα ρημάτων (στην ουσία ρηματικών θεμάτων) με σπουδαία παράγωγα, και ένα από αυτά είναι το ρήμα «ίστημι» με την έννοια του στήνω και το παθητικό «ίσταμαι» με την έννοια του στέκομαι.

Το ρήμα έπαιρνε δασεία σε όλους τους τύπους του πλην των αορίστων «έστησα» και «έστην», και έχει δύο θέματα, το «στα» και το «στη».

Από το θέμα «στα» παράγονται τα εξής:

Ο «σταθμός» και η «στάθμη».

Ο «στάμνος» δηλαδή η στάμνα.

Το νόμισμα «στατήρ». Για την ιστορία, ο αργυρός αττικός στατήρας είχε αξία τεσσάρων δραχμών, ενώ ο χρυσός περσικός στατήρας ήταν ίσος με 27,5 αττικές δραχμές.

Τα «σταθμά» που παράγονται από τα σταθμία και που τα συναντάμε στη φράση «όχι δύο μέτρα και δύο σταθμά».

Η «σταμίν» ή «σταμίς» (που απαντάται μόνο στη δοτική του πληθυντικού «σταμίνεσσι»!) και που σημαίνει τον ξύλινο σκελετό της τρόπιδας του πλοίου.

Παράγεται επίσης η «στάσις» και εξ αυτής ο «στάσιμος» αλλά και το «στασιάζω», απόδειξη ότι η στάση παραδόξως έχει δύο έννοιες, και την ακινησία και την εξέγερση!

Να θυμίσουμε εδώ σε αντίθεση την έμμονη ιδέα του Πλάτωνα στο θαυμάσιο έργο περί των ονομάτων «Κρατύλος», ότι το «ιστάμενο» είναι το συνθετικό των λέξεων με κακή και συντηρητική έννοια, ενώ το «ιόν» (εκ του είμι που σημαίνει κινούμαι, διαβαίνω) όπως και το «ρέον» συνθέτουν λέξεις καλής και θετικής εννοίας.

Να προσθέσουμε και την «ισταμίνη» μια ουσία υπεύθυνη για τις αλλεργίες μας, που πλάστηκε πριν από εκατό χρόνια, διατηρώντας μάλιστα το h της δασείας (histamine), και που στη συνέχεια έδωσε τη λέξη «αντισταμινικός».

Από το θέμα τώρα «στη» έχουμε:

Τον «ιστό»= κατάρτι, δοκό και το «ιστίον» το πανί του πλοίου, τον «στήμονα», πιθανότατα και το «στήθος» (εκ του στητός;) και τη «στήλη».

Από τη στήλη παράγεται ο «στηλίτης» και το «στηλιτεύω» που κυριολεκτικά σήμαινε «αναγράφω σε δημόσια στήλη το όνομα κάποιου ατίμου», ένα είδος διαπόμπευσης.

Ενδιαφέρον είναι το ιστορικό χρονικό των λεγομένων «στηλιτικών»:

Το έτος 1875 η τότε αντιπολίτευση απείλησε τον κυβερνήτη Δημήτριο Βούλγαρη που είχε εκτραχυνθεί και ορεγόταν δικτατορία, ότι θα αναγράψει σε στήλη μπροστά στη Βουλή τα ονόματα αυτού και των οπαδών του που ασέβησαν κατά του πολιτεύματος.

Τέλος, απώτερα παράγωγα του ίσταμαι είναι το ρήμα «στέλλω» και εξ αυτού το «στέλεχος», η «στολή», ο «στόλος», το «στολίδι» και ο «στειλαιός» ή «στειλεός» που είναι το σημερινό στειλιάρι των γεωργικών εργαλείων.

Εάν σε όλα αυτά τα παραπάνω προσθέσουμε και τα δευτερογενή παράγωγα με όλες σχεδόν τις προθέσεις (εκσταση, ένσταση, διάσταση κλπ) και με πλήθος ουσιαστικών (ιστοβοεύς, ιστοδόκη, ιστοπέδη, ιστουργία=υφαντική κλπ), έχουμε ένα εκπληκτικό ταξίδι της λέξης, και θα ’λεγε κανείς, τόσο ωραίο και τόσο χρήσιμο όσο και τα ταξίδια με τα πλοία.