Η αφορμή αυτού του άρθρου είναι η αναφορά, σε πρόσφατο δελτίο ειδήσεων, της «Λαμψάκου» στην περιοχή της Χαλκίδας.

Θυμήθηκα ένα άρθρο μου που είχε γραφτεί το 2004 με τον τίτλο «Νέα εις ανάμνησιν» και απαριθμούσε σωρεία νέων ελληνικών πόλεων και χωριών του σημερινού ελλαδικού χώρου, που ιδρύθηκαν κάτω από αδήριτη ανάγκη από πρόσφυγες των χαμένων πατρίδων της Μικράς Ασίας.

Το άρθρο εκείνο κάποια κατάλληλη στιγμή προτίθεμαι να το αναδημοσιεύσω, μόνο και μόνο επειδή θλίβομαι κάθε φορά που ακούω αυτές τις πόλεις να αναφέρονται χωρίς το πρόθεμα «νέα», π.χ. Αλικαρνασσός, στην Κρήτη.

Όταν διαγράφουμε το επίθετο «νέα» είναι σαν να παραδίδομε εγκληματικά αυτές τις σπουδαίες και πανάρχαιες πόλεις στη λήθη.

Αφορμής λοιπόν δοθείσης, η Λάμψακος ήταν σπουδαία πόλη στο βόρειο τμήμα του Ελλησπόντου απέναντι από την Καλλίπολη.

Αρχαία πόλη. Μάλιστα εκεί κυρίως, όπως μας λέει η Μυθολογία, λατρευόταν ο διονυσιακός Πρίαπος, ο γνωστός θεός της γεννητικής δύναμης και της γονιμότητας της φύσης.

Ήταν πάντα διαφιλονικούμενη και μήλο της έριδας μεταξύ Ελλήνων και Περσών, όπως άλλωστε όλες οι πόλεις των βορείων και ανατολικών παραλίων της Μικράς Ασίας.

Στην αρχή λεγόταν Πιτυούσσα, λέξη για όλα τα πευκόφυτα μέρη του αρχαίου κόσμου, και αργότερα ονομάσθηκε με το λαμπερό όνομα Λάμψακος.

Όταν υποτάχτηκε στους Πέρσες δόθηκε από τον Ξέρξη στον στρατηγό Θεμιστοκλή, που τότε άρχισε τα πάρε-δώσε με τους Πέρσες, για να τη διοικεί και να τη νέμεται.

Μετά τα επιτυχή Μηδικά έγινε υποτελής στους Αθηναίους, αλλά το 405 π.Χ. ο Σπαρτιάτης Λύσανδρος την κυρίευσε και από εκεί επήλθε και η καταστροφή της Αθήνας παρά τους Αιγός Ποταμούς, τοποθεσία που κατά πάσαν πιθανότητα ήταν απέναντι ακριβώς από τη Λάμψακο, και ταυτόχρονα η λήξη του Πελοποννησιακού Πολέμου.

Η Λάμψακος όμως έχει μείνει στην ανέκδοτη ιστορία για το περίφημο «σόφισμα του Αναξιμένη».

Ο Λαμψακηνός Αναξιμένης ήταν περίφημος κυνικός και σοφιστής, μαθητής του Διογένη του Σινωπέα.

Ήταν εύστροφος και δηκτικός.

Όταν ετοιμαζόταν ο νεαρός Αλέξανδρος για την κατάκτηση της Ασίας έπρεπε να εξασφαλίσει τη συμμαχία και την υποταγή όλων των ελληνικών πόλεων.

Η Λάμψακος που είχε τότε βολευτεί με κάποια περσικά προνόμια, αντιδρούσε και ο Αλέξανδρος ήταν έτοιμος να της επιτεθεί.

Οι Λαμψακηνοί στην απόγνωσή τους έστειλαν τον Αναξιμένη να μεσολαβήσει και να αποτρέψει τα επερχόμενα κακά.

Μόλις τον είδε ο Αλέξανδρος του λέει: «Ματαιοπονείς φίλε μου, και για όσα μου ζητάς για το χωριό είμαι δεμένος με όρκο να πράξω τα αντίθετα».

«Αλέξανδρε, του λέει αμέσως ο Αναξιμένης, σου ζητώ να γκρεμίσεις την πόλη, να εξανδραποδίσεις τον πληθυσμό και να μας πουλήσεις σκλάβους»(!)

Τα ΄χασε τότε ο νεαρός βασιλιάς (όπως μας τα διηγείται ο Παυσανίας στα Ηλειακά Β) και μη έχοντας κάτι να αντιτάξει προς την σοφιστεία του Αναξιμένη («ούτε ευρίσκων προς το σόφισμα αντιμηχανήσασθαί τι») ζήτησε συγγνώμη από τους Λαμψακηνούς!

Όλες αυτές οι πόλεις που έχουν σπουδαία πράγματα να μας πουν μέσα από την ιστορία και έχουν γεννήσει σημαντικούς ανθρώπους στις τέχνες και στις επιστήμες,θα πρέπει να ταυτοποιούνται και να μνημονεύονται επακριβώς.

Έχουμε όθεν ιερή υποχρέωση όταν αναφερόμαστε στις αντίστοιχες προσφυγοποιημένες του ελλαδικού χώρου, να τις αποκαλούμε «νέες», εις μνήμην των δεδοξασμένων παλαιών, αλλά και για να υπενθυμίζουμε σε κάθε ανιστόρητο ότι, σε αντίθεση με τη «γαλάζια πατρίδα», εμείς έχουμε στην καρδιά μας την «καφέ πατρίδα» τής Μικράς Ασίας!