Η επιφυλλίδα που ακολουθεί μας βρίσκει στις αρχές της νέας χρονιάς, δηλαδή στις πρώτες μέρες του 2018, που μόλις ξεκίνησε τον ευάλωτο... βίο του. Θέλω λοιπόν να ευχηθώ στους αναγνώστες αυτής της στήλης, που εδώ και πέντε χρόνια μας έχει εμπιστευθεί το φιλόξενο «Εμπρός», και ειδικότερα ο φίλος Μαν. Μανώλας, Καλή Χρονιά με υγεία και τίποτε άλλο, επειδή όλα προϋποθέτουν την καλή υγεία, την υγεία απλώς. Τα άλλα ακολουθούν και γίνονται ή δεν γίνονται, ή απλώς προχωρούν ή λιμνάζουν. Έτσι είναι η ζωή από τότε που εμφανίστηκε στον πλανήτη μας. Θα πω επίσης, σήμερα στην αρχή της χρονιάς, και κάτι άλλο, που δεν το έχω αναφέρει ποτέ έως τώρα, ότι δηλαδή έχω μαρτυρίες πολλές, από ανθρώπους, όχι απαραίτητα ιστορικούς ή ειδικούς περί την ιστορία, ότι διαβάζουν συχνά τα όσα γράφονται στην στήλη αυτή. Το πράγμα αυτό μου δίνει ιδιαίτερη χαρά, όχι ατομικής επίδειξης (τη δουλειά μας κάνουμε στο κάτω κάτω), αλλά χαρά επειδή υπάρχει ένα κοινό στο νησί μας, που ενδιαφέρεται για την ιστορία, θέλω να πιστεύω την ιστορία που γράφεται με σύγχρονη οπτική και προβληματισμό και πέρα από εθνικούς και τοπικούς προσανατολισμούς, μολονότι το ενδιαφέρον μας παραμένει πάντα γύρω από την ιστορία της Λέσβου, όπως αυτή εξελίσσεται από την εποχή των Γατελούζων και εφεξής (ας πούμε έως την Επανάσταση του 1821 και λίγο παραπάνω όσον αφορά το νησί μας), επειδή αυτήν την περίοδο τυχαίνει να γνωρίζουμε καλύτερα.

Πριν από αρκετό καιρό, λοιπόν, ο καλός φίλος Νίκος Σταυρίδης, που έχει συγγράψει ένα εξαιρετικό βιβλίο για την ιστορία της Πέτρας (δυστυχώς μόνο ο πρώτος τόμος εκδόθηκε, ενώ ο δεύτερος είναι διαθέσιμος για τους φιλίστορες μόνο σε ηλεκτρονική μορφή), μου έστειλε ένα έγγραφο, προφανώς προερχόμενο από το αρχείο του δήμου Πέτρας ή από κάποια άλλη αρχειακή πηγή του χωριού του. Με το έγγραφο αυτό, που φέρει ημερομηνία 5 Ιουλίου 1887, οι δημογέροντες του Μανταμάδου, η εφορία των σχολείων, οι επικεφαλής της Φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητας Η Πρόοδος αλλά και απλοί πολίτες, δημότες του Μανταμάδου, ευχαριστούν τον καταγόμενο από την Πέτρα Μιχαήλ Ι. Μιχαηλίδη, που υπηρέτησε ως σχολάρχης επί τρία χρόνια στην κωμόπολη Μανταμάδου.

Ας σταθούμε στο γεγονός, το οποίο βέβαια δεν είναι ασυνήθιστο, καθώς οι άνθρωποι της εποχής εκείνης είχαν την καλή συνήθεια... να αναγνωρίζουν τις υπηρεσίες και ειδικότερες τις εκπαιδευτικές και να ευχαριστούν τους δασκάλους της εποχής. Έτσι, λοιπόν και οι Μανταμαδιώτες ευχαριστούν (από καρδίας) τον Μιχαήλ Μιχαηλίδη για τα όσα προσέφερε στα παιδιά του Μανταμάδου. Φυσικά τους Μανταμαδιώτες εκφράζουν και αντιπροσωπεύουν οι δημογέροντες και οι άλλοι ιθύνοντες της κωμόπολης, αλλά, το εντυπωσιακό, και απλοί πολίτες, το οποίο μάλλον σημαίνει πολίτες που δεν είχαν κάποια επίσημη ιδιότητα, επειδή τα ονόματά τους, όπως μπορώ να γνωρίζω, δεν αντιπροσωπεύουν απλούς και αγράμματους ανθρώπους της κοινότητας.

Όμως το ζήτημα που θέλει να θέσει η επιφυλλίδα αυτή και στο οποίο έχω και άλλες φορές αναφερθεί, είναι ο θεσμός της δημογεροντίας. Φυσικά και όλοι γνωρίζουμε ότι σε όλα τα χωριά της Λέσβου αλλά και γενικότερα του ελλαδικού κόσμου και όπου αλλού υπήρχε ελληνικό στοιχείο, είχε αναπτυχθεί, ειδικότερα κατά τους δύο τελευταίους αιώνες της οθωμανικής περιόδου, ο διοικητικός θεσμός των δημογερόντων, που κατά κάποιο τρόπο διευθετούσαν τα πράγματα των χριστιανών υπηκόων της αυτοκρατορίας. Φυσικά και έχουν γραφτεί σχετικές μελέτες, ακόμα και για το θεσμό της λεσβιακής δημογεροντίας (σκέπτομαι λ.χ. τη μελέτη της συναδέλφου μυτιληνιάς ιστορικού Μαρίας Μανδαμαδιώτου, που πρέπει κάποια στιγμή να μεταφραστεί και στα ελληνικά, μολονότι η αγγλική δεν είναι απροσπέλαστη πλέον γλώσσα), όμως στο μυαλό μου, το μυαλό ενός απλού ιστορικού, που για την περίπτωση είναι και τοπικός ιστορικός) επανέρχεται ένα άλλο σχετικό όμως ζήτημα, το οποίο για μένα είναι ζωτικής σημασίας. Ποιοί ήταν αυτοί οι δημογέροντες του κάθε χωριού, τα ποια ονόματά τους, ποιοι οι άνθρωποι δηλαδή. Πόσα χρόνια παρέμειναν στο αξίωμα αυτό, ποιοί τους διαδέχτηκαν και μέσα σε ποιες συνθήκες. Να μάθουμε δηλαδή τα ονόματα, τους ανθρώπους. Όμως θα συνεχίσουμε και στην επόμενη επιφυλλίδα με το θέμα αυτό. Καλή Χρονιά και πάλι.

 * Ο Παναγιώτης Δ. Μιχαηλάρης είναι ιστορικός / Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών.