Με αφορμή την επιφυλλίδα για την τοπική μας ιστορία και συγκεκριμένα την περίπτωση των φίλων που καταγίνονται να ανασυγκροτήσουν την ιστορία του χωριού τους (Νέες Κυδωνίες - Μπαλτζίκι), έγραφα πόσο ελλιπείς είναι οι γνώσεις μας -ακόμα και σε μας τους επαγγελματίες- και θα εξακολουθήσουν βέβαια να είναι, επειδή ένα από τα χαρακτηριστικά της ιστορίας είναι η συνεχής βελτίωση των γνώσεων, η προσκομιδή νέων στοιχείων και η επεξεργασία των παλαιών κάτω από νέα πρίσματα ιστορικής προοπτικής. Δεν πρόλαβαν να στεγνώσουν λοιπόν οι γραμμές αυτές (το στέγνωμα ανακαλεί πάντα την παλαιά τυπογραφία που έπρεπε να στεγνώσει το μελάνι), όταν ένα άλλο γεγονός, εντελώς συμπτωματικά ήρθε να με συναντήσει και να μου υπενθυμίσει απώλειες ή να επιβεβαιώσει τα όσα παραπάνω επισημαίνω.

Βοηθώντας λοιπόν μια συνάδελφο στον καταρτισμό της βιβλιογραφίας των καραμανλίδικων βιβλίων, δηλαδή των βιβλίων που προορίζονταν για τους Έλληνες ορθόδοξους κατοίκους της Ανατολής που ήξεραν να διαβάζουν ελληνικά, αλλά δεν ήξεραν την ελληνική γλώσσα (οπότε τα βιβλία τα προορισμένα γι’ αυτούς, γράφονταν με ελληνικούς χαρακτήρες που αποτύπωναν την τουρκική γλώσσα), έπεσα πάνω σε ένα βιβλίο τυπωμένο στην Αθήνα το 1870, το οποίο έφερε τον εξής τίτλο: Η Λεσβά﷽﷽﷽﷽﷽﷽﷽﷽κικ, εις ύφον Ελληνικόία Σαπφώ, ήτοι ασματολόγιον περιέχον εξωτερικά άσματα, εις ύφος Ελληνικόν, Ευρωπαϊκόν και Τουρκικόν, τινά μεν μετενεχθέντα εκ της Κωνσταντινουπολίτιδος εις την Λεσβιακήν Γραφήν, έτερα δε νυν το πρώτον εκ της Ευρωπαϊκής εκδιδόμενα υπό Νικολάου Δ. Βλαχάκη Αθηναίου, εκδοθέντα δε δαπάνη και συνεργεία του Κυρίου Σταυράκη Α. Αναγνώστου, του εκ Μανταμάδου της Λέσβου, Αθήνησιν, εκ του τυπογραφείου της Θέμιδος. 1870.

Το βιβλίο αυτό είναι γνωστό στην ελληνική βιβλιογραφία, μάλιστα ο Γιώργος Βαλέτας στην Αιολική Βιβλιογραφία του, τυπωμένη το 1940, το περιγράφει αναλυτικά (σ. 27-28), δίνοντας πολλά στοιχεία του, που προξενούν μεγάλο ενδιαφέρον, το οποίο, ελπίζω, σύντομα να ικανοποιήσω επειδή νομίζω ότι αξίζει τον κόπο, καθώς εκτιμώ ότι θα προσφέρει κάποια στοιχεία επιπλέον στις γνώσεις μας (έχω εντοπίσει ένα αντίτυπο του βιβλίου στο Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών). Εννοώ ότι το βιβλίο θα προσφέρει στις γνώσεις μας για τον Σταυράκη Αναγνώστου, ο οποίος είναι πασίγνωστος για τη συγγραφική του δράση και το πιο σημαντικό του έργο Λεσβιάς Ωδή έχει γνωρίσει αρκετές επανεκδόσεις του.

Ωστόσο σε μένα τουλάχιστον, καίτοι ως Μανταμαδιώτης και ιστορικός έπρεπε να το γνωρίζω ήδη, ο Σταυράκης Αναγνώστου δεν μου ήταν γνωστός ως χορηγός έκδοσης βιβλίων και το βιβλίο που μόλις ανέφερα τον αναφέρει σαφέστατα ότι συνήργησε στην έκδοση ενός βιβλίου και χρηματικά πέρα από τη συγγραφική του βοήθεια (δαπάνη και συνεργεία). Εξάλλου ενδιαφέρον παρουσιάζει να εξακριβώσουμε τον λόγο, για τον οποίο ο Σταυράκης Αναγνώστου συνεργεί στην έκδοση ενός καραμανλίδικου βιβλίου, αν όντως είναι καραμανλίδικο. Και το λέω αυτό επειδή το συγκεκριμένο βιβλίο δεν το έχω πιάσει ακόμα στα χέρια μου και, από την εμπειρία μου, δεν μπορεί κανένας να μιλά για ένα βιβλίο παρά μόνο μετά από αυτοψία. Εξάλλου, όπως αναφέρεται από τον Γ. Βαλέτα, υπάρχουν στην αρχή του βιβλίου στίχοι του Σταυράκη Αναγνώστου αφιερωμένοι στον γιο του, Αριστομένη Σταυρίδη (στα χρόνια αυτά τα επώνυμα ήταν πολύ ρευστά σε σημείο που πατέρας και γιος να μην φέρουν ταυτόσημα επώνυμα). Το βιβλίο εξάλλου, φέρει και κατάλογο συνδρομητών, στοιχείο που μας βοηθά πολύ στην κατανόηση της διακίνησης ενός τέτοιου βιβλίου μέσω του συστήματος της συνδρομής, δηλαδή της προαγοράς του πριν από την έκδοσή του.

Πληροφορίες πολλές από ένα αντίτυπο βιβλίο, επειδή τα βιβλία, όπως έχω αναφέρει πολλές φορές, πέρα από το περιεχόμενό τους, είναι φορείς και μιας άλλης παράλληλης ιστορίας, δηλαδή του χορηγού τους, των συνδρομητών, της βιβλιοθήκης που τα περιέχει και κυρίως των ενθυμήσεων που πολλές φορές αναγράφονται πάνω στα λευκά μεσόφυλλα ή και στα περιθώρια των τυπωμένων σελίδων τους. Όμως είτε έτσι, είτε αλλιώς θα ξαναμιλήσουμε για το βιβλίο αυτό και τον χορηγό του Μανταμαδιώτη Σταυράκη Αναγνώστου.