Διάβασα, όπως συνηθίζω να διαβάζω πάντα διαβάζοντας όλες τις απόψεις των συνεργατών του Εμπρός, την άποψη του συγχωριανού μου -αν δεν κάνω λάθος, δηλαδή από τον Μανταμάδο- καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου Στράτου Γεωργούλα, σχετικά με τον περίφημο λόγο του Άρη Βελουχιώτη (22 Οκτ. 1944) στη Λαμία. Πρόθεσή μου φυσικά δεν είναι η πολιτική διάσταση του λόγου αυτού, που και εγώ έχω στη βιβλιοθήκη μου από την ανατύπωσή του μετά τη Μεταπολίτευση, αλλά η χρήση ιστορικών στοιχείων από αυτόν προκειμένου να υποστηριχθούν πολιτικές απόψεις και αν μπορούμε τις απόψεις αυτές, 74 χρόνια μετά την ανάδειξή τους, να τις χρησιμοποιούμε και σήμερα προκειμένου να ερμηνεύσουμε το παρόν.

Καθένας βέβαια μπορεί να προσεγγίσει τα ιστορικά γεγονότα με τα επιστημονικά εργαλεία που διαθέτει και να τα εντάξει στις αναλύσεις του. Άλλωστε η ίδια η ιστορική επιστήμη και ειδικότερα στην Ελλάδα, επιτρέπει τέτοιες προσεγγίσεις, που πολλές φορές δεν είναι επαρκώς τεκμηριωμένες, ή και άλλους λόγους...

Ωστόσο, μιλώντας πάντα ως επαγγελματίας ιστορικός, θέλω να επισημάνω τούτο το βασικό. Ότι δεν είναι δυνατόν 74 χρόνια μετά την ιστορική, ας πούμε, προσέγγιση του Άρη Βελουχιώτη στο παρελθόν και με βάση τις εξελίξεις της ιστορικής έρευνας να επικαλεστούμε σήμερα τις απόψεις του και να τις εμφανίσουμε ως ακλόνητες, αγνοώντας την πρόοδο της ιστορικής έρευνας. Διότι αν «η ιστορική του ανάλυση (του Α. Βελουχιώτη) και η συγχρονική του ματιά για τότε συντονίζονται για να εξηγήσουν το αύριο», πώς είναι δυνατόν η πριν από 74 χρόνια προσφυγή στην Ιστορία ενός ανθρώπου ικανού έστω, όπως ο Α. Βελουχιώτης, να ερμηνεύει σήμερα το παρόν και το μέλλον;

Ας σταθούμε λ.χ. σε ένα - δυο παραδείγματα. Ο Άρης Βελουχιώτης εκτιμά ότι η Ελληνική Επανάσταση του 1821 ξεσπά, διεξάγεται και εν τέλει επικρατεί παρά τη θέληση των Μ. Δυνάμεων της Ευρώπης, ίσως και εναντίον τους και είναι μόνο η δίψα του ελληνικού λαού για ελευθερία που συντελεί στην επιτυχία του Αγώνα.

Αυτή την άποψη του Άρη Βελουχιώτη, που έστω έχει τη θέση της το 1944 στο πλαίσιο του αγώνα εναντίον των δυνάμεων Κατοχής, μπορούμε σήμερα να την επικαλεστούμε ως ιστορικό δεδομένο, αφού με βάση τις ιστορικές μελέτες και την έκδοση αναρίθμητων ιστορικών στοιχείων, γνωρίζουμε ότι δεν είναι έτσι τα πράγματα και ότι χωρίς την υποστήριξη των Μ. Δυνάμεων -για τα δικά τους έστω συμφέροντα, όλοι για τα συμφέροντά τους ενδιαφέρονται- δεν ήταν δυνατόν να ευοδωθεί η Επανάσταση.

Ένα άλλο στοιχείο. Ο Στράτος Γεωργούλας ανατρέχοντας στον Α. Βελουχιώτη αναφέρεται σε «προδοτικό ρόλο» του Ιωάννη Καποδίστρια. Πέρα από την επίκληση του μοτίβου αυτού της προδοσίας -δηλαδή πολλές από τις αρνητικές εξελίξεις στην ελληνική ιστορία να αποδίδονται σε προδοσίες- μπορεί κανένας σήμερα, με τόσες σοβαρές μελέτες που έχουν εκπονηθεί για τη δράση του Ι. Καποδίστρια να του αποδώσει και προδοτική συμπεριφορά; Μπορεί ο καθένας να έχει οποιαδήποτε άποψη για τη δράση και την πολιτική του Καποδίστρια, ότι ήταν αυταρχικός κτλ. Αλλά πώς μπορεί να του αποδώσει τον ρόλο του προδότη!!!

Ακόμα και η άποψη του Α. Βελουχιώτη ότι η Ελλάδα μετά την Επανάσταση κατάντησε ουραγός της Βαλκανικής, μπορεί να αντιμετωπίσει σοβαρή ιστορική ανάλυση, όταν η Ελλάδα μετά το 1830 έκανε τόσα πράγματα, και στην ουσία συγκρότησε κράτος, με πολλά θετικά στοιχεία και πολλά αρνητικά, αλλά έτσι είναι τα κράτη και μάλιστα τα μικρά.

Όλα αυτά τα γράφω, επαναλαμβάνω, και τα υποστηρίζω όχι ως πολιτική θέση αλλά με βάση την ιδιότητα του επαγγελματία ιστορικού, θέλοντας να υπερασπιστώ τις προόδους της ιστορικής έρευνας. Δηλαδή με βάση τη λογική  της Ιστορίας και ο λόγος της Λαμίας του Α. Βελουχιώτη του 1944, αποτελεί τεκμήριο για την εποχή και την προσωπικότητα του Βελουχιώτη, εντασσόμενη στην τότε πραγματικότητα και όχι στη σημερινή. Τίποτε περισσότερο, τίποτε λιγότερο.

* Ο Παναγιώτης Μιχαηλάρης είναι ιστορικός/ Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών.