Με τον τίτλο της παρούσας επιφυλλίδας θέλω να επανέλθω σε ένα θέμα που έχω θίξει και άλλες φορές είτε με συστηματικό είτε με έμμεσο τρόπο: αναφέρομαι σε ορισμένες πηγές που απόκεινται σε διάφορα σημεία (τοπικά, αρχεία, εκκλησίες, κοινότητες κτλ.) και μολονότι αποτελούν βασικά τεκμήρια για τη γνώση της νεότερης ιστορίας του νησιού μας, εξακολουθούν -το πρώτο τέταρτο του 21ού αι.!!!- να παραμένουν ανέκδοτες και ως εκ τούτου η πρόσβασή σε αυτές παραμένει είτε δύσκολη είτε αδύνατη.

Θα αναφερθώ σε ορισμένες από αυτές, που κατά κάποιο τρόπο γνωρίζω και ενδεχομένως έχω και κάποια ευθύνη που αυτές παραμένουν ανέκδοτες.

Αρχίζω από τον παλαιότερο κώδικα του νησιού, τον κώδικα που απόκειται στην εκκλησία του αγίου Παντελεήμονα Μολύβου: είναι ο παλαιότερος επειδή ένας άλλος πιο παλαιός της μητροπόλεως Μυτιλήνης, που περιγράφει συνοπτικά ο Σταυράκης Αναγνώστου στη Λεσβιάδα Ωδή του δεν μπορεί να αναπαραχθεί στην ολότητά του, μολονότι κάποιες χρήσιμες πληροφορίες μπορούμε να αντλήσουμε.

Είχα τη δυνατότητα εδώ και πολλά χρόνια, με τη μεσολάβηση καλών φίλων, να αποκτήσω φωτογραφικό αντίτυπο του κώδικα και εν συνεχεία να τον μεταγράψω. Οι πληροφορίες που αντλούμε από τον κώδικα αυτόν είναι πολύ σημαντικές για την οθωμανοκρατούμενη Λέσβο του 17^ου και 18^ου αι. Όμως είναι αναστολές ενός επαγγελματία ιστορικού, ότι η έκδοση του κώδικα πρέπει να συνοδεύεται από μια εμπεριστατωμένη εισαγωγή, την οποία ποτέ δεν βρήκα την ευκαιρία να κάνω, οδήγησε στο γεγονός της παραμονής του κώδικα αυτού στην κατάσταση του απροσπέλαστου τεκμηρίου. Κάποια στιγμή εκδηλώθηκε ενδιαφέρον από άλλους ερευνητές, προς τους οποίους εκδήλωσα τη διάθεση βοήθειας, καθώς οι γνώσεις μου στην παλαιογραφία και την ανάγνωση παλαιών εγγράφων είναι πολύ καλές, αλλά, νομίζω -εγώ τουλάχιστον δεν γνωρίζω κάτι- ότι το πράγμα δεν προχώρησε ή βρίσκεται εν εξελίξει. Κατόπιν τούτου έπιασα πάλι τις μέρες αυτές τον κώδικα, δηλαδή την παλιά μεταγραφή του, στα χέρια μου και λογαριάζω να συμπληρώσω λίγες δύσκολες αναγνώσεις και με τον ένα ή τον άλλο τρόπο να τον παραδώσω στην ιστορική έρευνα.

Λέγω με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, επειδή τα εμπόδια για την έκδοση ενός βιβλίου στο λεσβιακό περιβάλλον είναι δύσκολο εγχείρημα και δεν μου είναι εύκολο να χτυπώ πόρτες που δύσκολα ανοίγουν ή ανοίγουν για άλλες καταστάσεις. Άλλωστε, όσες φορές το επιχείρησα, έφαγα τα μούτρα μου, κατά το κοινώς λεγόμενο. Κατόπιν τούτων η αμερικάνικη ψηφιακή πλατφόρμα Academia. Edu αναλαμβάνει τα υπόλοιπα: με άλλα λόγια υπάρχει μια πλατφόρμα ανοιχτή στο κοινό, όπου ο καθένας μπορεί να ανεβάζει δωρεάν τα βιβλία του, τυπωμένα ή προς έκδοση. Μέχρι τώρα η μανία ημών των παλαιών για το έντυπο βιβλίο μας απέτρεπε για παρόμοιες ενέργεις. Όμως ο κίνδυνος να παραμείνουν ανέκδοτες σοβαρές μελέτες επικρέμαται και ο χρόνος πλέον είναι μικρός... Έτσι πριν από λίγες μέρες απέκτησα γνώση του τρόπου «έκδοσης» ενός βιβλίου και ευθύς αμέσως ανέβασα ένα βιβλίο που γράψαμε με τον Χρήστο Σταυράκογλου για τις ρυθμιστικές παρεμβάσεις των μητροπολιτών Μηθύμνης στα έθιμα γάμου, προίκας, αρραβώνων, βαφτίσεων των χωριών της επαρχίας αυτής. Πρόκειται δηλαδή για 83 πράξεις του 19^ου αι. των μητροπολιτών (ανάμεσά τους και πατριαρχικά γράμματα) κατάλληλα σχολιασμένα, που απόκεινται σε διάφορες αρχειακές συλλογές της Μητροπόλεως Μηθύμνης και αποτυπώνουν πολλά και χρήσιμα στοιχεία για την κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική κατάσταση στην παραπάνω επαρχία. Μια ανάλογη έρευνα θα μπορούσε να αναληφθεί και για τη μητρόπολη Μυτιλήνης που σε συνδυασμό με την αναφερόμενη εδώ θα έλυνε, πιστεύω, κάποια κρίσιμα στοιχεία για τη διάθεση της προίκας που τόσο ταλάνισε το νησί μας.

Επανερχόμενος στον κώδικα του αγίου Παντελεήμονα Μολύβου σκέφτηκα ότι μέσα σε λίγο καιρό θα μπορούσα τη μεταγραφή του με κάποια εισαγωγικά σχόλια να την αναρτήσω στην παραπάνω πλατφόρμα, καθιστώντας έτσι προσιτή στην ιστορική έρευνα μια πολύτιμη πηγή της ιστορίας της Λέσβου. Είναι κι αυτή κάποια λύσις, που θα έλεγε και ο Κ. Καβάφης.