Θα κάνω μια εξαίρεση από τα συνήθη θέματα των επιφυλλίδων μου, που βέβαια αναφέρονται στην ιστορία της Λέσβου, για να παρουσιάσω από τη στήλη αυτή το νέο (πέμπτο) μυθιστόρημα του συντοπίτη μας (από τη Σκάλα Καλλονής) Αντώνη Ν. Δουκέλλη, με τίτλο: Γέρνα: Σκλάβοι των πειρατών, που κυκλοφόρησε πριν από λίγο καιρό από τις εκδόσεις Άπαρσις στην Αθήνα.

Ο λόγος της παρουσίασης αυτής δικαιολογείται βέβαια από το περιεχόμενο του βιβλίου, επειδή στην ουσία πρόκειται για μυθιστόρημα που βασίζεται εν πολλοίς στην ιστορία και μάλιστα στην ιστορία της Γατελούζικης Λέσβου (1355-1462), αλλά και πέραν αυτής, όπως θα εξηγήσω παρακάτω.

Ήδη ο τίτλος του βιβλίου Γέρνα, ανακαλεί στη μνήμη μας τον ομώνυμο οικισμό στον κόλπο της Καλλονής, ο οποίος μνημονεύεται στις ιστορικές πηγές τουλάχιστον έως τις αρχές του 17ου αιώνα - στην περιγραφή της Λέσβου (1622) του μητροπολίτου Μυθύμνης Γαβριήλ.

Ο οικισμός αυτός εγκαταλείφθηκε, πιθανόν λόγω αφόρητων πιέσεων από πειρατικές επιδρομές και από ορισμένους τοπικούς ιστορικούς, όπως λ.χ. ο Χρ. Παρασκευαΐδης, υποστηρίχθηκε ότι οι κάτοικοί του αποτέλεσαν τμήμα του οικισμού της σημερινής Αγίας Παρασκευής.

Με βάση τα στοιχεία αυτά αλλά και τις γενικότερες πληροφορίες από την περίοδο των Γατελούζων, η οποία, όπως ήδη έχω γράψει πολλές φορές και στη στήλη αυτή, αποτελεί περίοδο ανάπτυξης για το νησί μας, ο Αντώνης Δουκέλλης πλάθει τον ιστό ενός μυθιστορήματος, παρέχοντας στις σελίδες του βιβλίου του, πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία που ανακαλούν συγκεκριμένα στοιχεία της περιόδου αυτής. Ωστόσο, ο συγγραφέας δεν περιορίζει την αφήγησή του στα γατελούζικα πράγματα του νησιού, αλλά ξεφεύγει από το τοπικό πλαίσιο και ανάγεται στο ευρύτερο Μεσογειακό.

Εκεί, όπως είναι γνωστό την περίοδο αυτή υπάρχει έντονος ανταγωνισμός ανάμεσα στη Γένοβα και τη Βενετία αλλά και των δύο μαζί έναντι των Τούρκων και βέβαια υπάρχει ακόμα σε αγωνιώδη φθορά η άλλοτε κραταιά Βυζαντινή αυτοκρατορία. Έτσι οι ανάγκες της μυθοπλασίας και τα ιστορικά αιτήματα του Αντώνη Δουκέλλη θα τον υποχρεώσουν να οδηγήσει τους ήρωές του αρχικά στη Βενετία και πολύ περισσότερο στη Γένοβα, στη συνάφεια με το νησί της Κύπρου και ιδιαίτερα της ξακουστής Αμμοχώστου. Και η εμπλοκή του Αντώνη με τα μέρη αυτά δεν είναι επιδερμική, αλλά με συστηματική προσέγγιση θα επιχειρήσει να παρουσιάσει πολλά στοιχεία από την οργάνωση των πόλεων-κρατών της Βενετίας και της Γένοβας, όπου βέβαια εμφανίζονται να κινούνται οι ήρωες του μυθιστορήματος.

Πέρα από αυτά όμως το μυθιστόρημα βασίζεται και σε ένα άλλο φαινόμενο που χαρακτηρίζει τους μέσους αιώνες: εννοώ το φαινόμενο της πειρατείας, είτε υπό τη μορφή της άναρχης πειρατείας, είτε της κατευθυνόμενης από πολιτικές οντότητες (κουρσάροι). Οι πειρατές λοιπόν θα προσδιορίσουν τον μυθοπλαστικό άξονα του βιβλίου, αφού αυτοί θα καταστρέψουν την Γέρνα, θα αιχμαλωτίσουν τους ήρωες του βιβλίου και με τον τρόπο αυτό θα τους εξαναγκάσουν βίαια να εγκαταλείψουν το χωριό τους και να βρεθούν στον κόσμο της Μεσογείου, στον κόσμο που θα αποκομίσει για να εκμεταλλευτεί τη λεία των σκλάβων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Όπως είναι εύκολο να αντιληφθεί ο αναγνώστης της στήλης αυτής, αλλά κυρίως ο αναγνώστης του μυθιστορήματος του Αντώνη Δουκέλλη, η Γέρνα είναι ένα μυθιστόρημα δίσημης υφής: από τη μια δηλαδή υπηρετεί τους σκοπούς της μυθοπλασίας, όπως οφείλει να κάνει ένα καλό μυθιστόρημα συνεπές προς την ουσία του και από την άλλη, ή παράλληλα, αναδεικνύεται και σε ιστορικό βοήθημα, που θα δώσει, κυρίως στον απληροφόρητο αναγνώστη, τη δυνατότητα να γνωρίσει στοιχεία από τη Λέσβο των Γατελούζων κυρίως, αλλά και από τη φράγκικη Κύπρο, τη Βενετία τη Γένοβα, το φθίνον Βυζάντιο.

Ωστόσο μία επιφυλλίδα δεν είναι δυνατόν να ανταποκριθεί σε πάνω από 530 σελίδες γραπτού λόγου, οπότε ο αναγνώστης του βιβλίου αναλαμβάνει να συμπληρώσει τα κενά και να αφεθεί στην απόλαυση της μυθιστορίας και της ιστορίας.