Πηγαίνοντας από το Μεσότοπο προς την Ερεσό, μετά το χωριό και γύρω από το βαθύ χάραγμα του Μαλλιόντα, υψώνονται κορφές από παγωμένη λάβα, μοναδικό γεωλογικό τοπίο μέχρι το οροπέδιο του Πορτού. Είναι αδύνατο, αριστερά, πριν τις ελικοειδείς κατεβασιές προς το ποτάμι, να μη γίνει αντιληπτό το κωνικό ύψωμα, τρίγωνο κανονικό με το μικρό εκκλησάκι στην κορφή.

Το ύψωμα

Που μόλις φαίνεται, αφού η ίδια πέτρα είναι συνέχεια του ηφαιστειογενούς κώνου. Είναι ο Άι-Λιας, ένα απόκρημνο κωνικό ύψωμα, με τριγωνομετρικό στην κορφή των 311 μέτρων. Ένας αυχένας 200 μ. το ενώνει με τα νότια υψώματα. Δυτικά του ανοίγεται η διέξοδος του ποταμού προς τον Κάμπο Χρούσο.

Ο Άι-Λιας, μοναδικός κώνος

Τα γύρω γυμνά υψώματα, τόποι τώρα όπου πηγαινοέρχονται τα πρόβατα, είναι χαραγμένοι με παμπάλαια σέτια, όπου κάθε σπιθαμή γης φιλοξενούσε σιτάρι, κριθάρι και αμπέλια. Υπέροχοι κλειστοί μικροί τόποι, με λίγο πράσινο, μια γκιόλα, τη μοναδική κεραμοσκέπαστη μάντρα, ίσως κι ένα ξεχασμένο αλώνι απ’ έξω, ξεχωρίζουν στις πετροστάλαχτες πλαγιές.

Γύρω, παράξενοι τόποι

Φτάσαμε στον αυχένα, περνώντας δυστυχώς από την απαίσια πραγματικότητα των σκουπιδιών. Και ανηφορίσαμε (o Mάκης Παυλέλης, ο μεταπτυχιακός της Γεωγραφίας Γιώργος Λιμίτσιος και εγώ) τα 100 μέτρα, ως την κορφή. Σέτια και πέτρες θρυμματισμένες, λατομείο ανδεσίτη η πλαγιά, ίσως και η κορυφή.

Περιβόλια που επιμένουν

Ένας δρόμος χαραγμένος πληγώνει το βουνό. Το πλάτωμα στενό, σχεδόν γραμμοειδές στην κορφή, επίμηκες από Δ-Α, έχει κολλημένο στα βράχια της δυτικής άκρης το εκκλησάκι. Τον Άι-Λια.

Ο Μαλλιόντας χαμηλά

Κτισμένος με την ίδια πέτρα, υπέροχος, με δυο πλάγια παραθυράκια, με λίθινο θύρωμα, είναι ένα κομμάτι σφιχτοδεμένου θεόχτιστου πολιτισμού με το μεγαλείο του βουνού. Μέσα η στέγη με νέα ξύλα, δύο υπέροχες πλάγιες κόγχες με μονολοθικά τόξα και η κόγχη του ιερού από ορθογώνιους λίθους, κάτι αρχέγονα μεταλλικά, γι’ αυτό και μοναδικά μανουάλια και μια γούρνα για πλύσιμο με εκροή στον εξωτερικό τοίχο.

 ... και το ξωκκλήσι

Μια αρράβδωτη κολώνα, δύο επιγραφές (η μια μαρμάρινη) που δείχνουν το πότε χτίστηκε (1890) και μια επιγραφή (ποιος ξέρει γιατί) - (ΚΟΜΜΩ)ΣΕΙΣ ΚΥΡΙΩΝ (ΠΕ)ΡΜΑΝΑΝΤ - συμπληρώνονται από τις τρεις εικόνες. Επάνω σ’ αυτόν το λόφο, αιώνιοι κάτοικοι τα μυρμήγκια, που ανανεώνουν τις αποθήκες τους, τα σμήνη των ακριδών που ζευγαρώνουν και ένας μαύρος κάνθαρος που βαδίζει σίγουρα με κάποιο σκοπό.