Όπως συμβαίνει εδώ και πολλά χρόνια, αυτές τις ημέρες πολλοί από εμάς επιστρέφουμε στην Αθήνα, μετά από την ετήσια πολυήμερη παραμονή στο νησί μας, που τόσο θέλουμε να είναι όσο γίνεται πιο μακρά, παντοτινή, αλλά… Εξάλλου, όσο με αφορά προσωπικά, η παραμονή στο νησί επηρεάζει σημαντικά τη διάθεσή μου να μιλήσω, να γράψω, πάντα στο πνεύμα της επιφυλλίδας αυτής, για πράγματα που αναφέρονται στο παρελθόν φυσικά, αλλά ταυτόχρονα αποτελούν και ένα ζωντανό, ένα επίκαιρο παρόν. Και την αφορμή να ικανοποιήσω τη διάθεσή μου αυτή, εφέτος μου δίνει το Λαογραφικό Μουσείο της Ολυμπίας.

Η Ολυμπία Χατζηπαναγιώτου από την Αρίσβη είναι, για όσους δεν την γνωρίζουν, μια όμορφη γυναίκα με ωραίο παράστημα, η πρώτη σπουδασμένη γυμνάστρια στο νησί, σύζυγος του φιλόλογου καθηγητή μου Χρήστου Σταυράκογλου, μητέρα, γιαγιά, δηλαδή διαθέτει όλα τα σημαντικά και στοιχεία και ιδιότητες που θα της έδιναν το δικαίωμα να ζει και να διάγει πλέον ένα ήσυχο και ήρεμο βίο, απολαμβάνοντας τα αγαθά που τις παρέχουν οι παραπάνω ιδιότητες.

Και όμως η Ολυμπία, αναδεικνύοντας κάποιες από τις ιδιότητες που διαθέτουν κάποιοι ευαίσθητοι συμπατριώτες μας, εδώ και τρία χρόνια και ενδεχομένως πολλά περισσότερα, μετέτρεψε ένα ωραίο αγροτικό οίκημα που βρίσκεται στον ωραίο μικρό αλλά ειδυλλιακό κάμπο της Αρίσβης, σε Λαογραφικό Μουσείο, το Μουσείο της Ολυμπίας, όπως έχω τη διάθεση να το λέω εγώ.

Είχα την ευκαιρία, μαζί με άλλους φίλους, πριν από τρία χρόνια να επισκεφτώ, μετά από ευγενική πρόσκληση της Ολυμπίας και του Χρήστου, για πρώτη φορά το Μουσείο κα εφέτος, κάτω από τις ίδιες περίπου ευτυχισμένες συγκυρίες, να επαναλάβω την επίσκεψή μου στο Μουσείο και να θαυμάσω εκ νέου την ευαισθησία, την επιμονή και το μεράκι της Ολυμπίας, που κυριολεκτικά μόνη της -άντε και με τη βοήθεια… του συζύγου της Χρήστου- δημιούργησε, με βάση οικογενειακά της αντικείμενα πάσης φύσεως, το Μουσείο αυτό στην Αρίσβη.

Στο οργανωμένο λοιπόν στα δύο επίπεδα του αγροτικού σπιτιού Μουσείο ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να γνωρίσει, να μάθει, αν δεν ξέρει, και αν ξέρει να ανακαλέσει και πάλι από τη μνήμη και το πίσω μέρος του μυαλού του, στην επιφάνεια, με βάση τα εκθέματα του Μουσείου της Ολυμπίας τα στοιχεία ενός κόσμου μακρινού και κοντινού ταυτόχρονα. Και τούτο, επειδή τα αντικείμενα που εκτίθενται κάποτε που πλαισίωναν τη ζωή των ανθρώπων, την διευκόλυνα, την εξυπηρετούσαν και την αναδείκνυαν υπήρξαν επί πολλά χρόνια στο ενεργητικό προσκήνιο, τουλάχιστον μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα, όταν πλέον η ιστορία επηρεασμένη από τις τεχνικές και αργότερα τεχνολογικές επινοήσεις, άρχισε να επιταχύνεται και να τρέχει πολύ γρήγορα παραμερίζοντας τις παλιές μορφές της κοινωνικής και οικονομικής ζωής και δημιουργώντας νέες.

Έτσι τα εκατοντάδες αντικείμενα που συγκέντρωσε η Ολυμπία και καλύπτουν πολλές όψεις της καθημερινότητας, της αγροτικής εργασίας, της διαμόρφωσης ενός ανθρώπου από τα πρώτα βήματά του έως την ενηλικίωσή του, αυτά που εξυπηρετούσαν τη ζωή στο σπίτι και στον αγρό, στις επαναλαμβανόμενες πράξεις, αλλά και στις μοναδικές στιγμές, βρίσκονται εκεί στο Μουσείο της Ολυμπίας τοποθετημένα από την ίδια, το ένα δίπλα στο άλλο, μιλώντας είτε από μόνα της είτε με τη φωνή της Ολυμπίας.

Στο μυαλό μου πάντα είχα το σχέδιο ενός μεγάλου Λαογραφικού Μουσείου στη Λέσβο, στο οποίο θα συγκεντρώνονταν όλα τα στοιχεία, τα αντικείμενα, οι μαρτυρίες της κοινωνικής-οικονομικής ζωής του παρελθόντος. Και τούτο επειδή εκτιμώ ότι σε όλα τα χωριά της Λέσβου, πάνω-κάτω, η ζωή κυλούσε με τον ίδιο ή παρόμοιο τρόπο, οπότε και τα αντικείμενα που την εξυπηρετούσαν είναι περίπου της ίδιας μορφής.

Εν όψει ενός τέτοιου ιδεατού και μάλλον φαντασιακού Μουσείου, προσπάθειες και εγχειρήματα, όπως αυτό που δημιούργησε και υπηρετεί με πάθος και μεράκι η Ολυμπία Χατζηπαναγιώτου, σύζυγος Χρήστου Σταυράκογλου, νομίζω ότι είναι ό,τι χειροπιαστό διαθέτουμε και μάλλον θα διαθέτουμε και στο μέλλον.

ΥΓ Σκόπιμα δεν ανέφερα ονομαστικά τα εκθέματα του Μουσείου: ίσως κάποιοι που διευθύνουν οργανωμένες μονάδες εκπαίδευσης ενδιαφερθούν να δουν από κοντά τα έργα των χειρών της Ολυμπίας…

* Ο Παναγιώτης Μιχαηλάρης είναι ιστορικός/ Εθνικό ΄Ιδρυμα Ερευνών.