(Το Σκαλοχώρι του ΔημητρίουΙ. Χατζηλία-α)

Όπως έχω κάνει και άλλες φορές -όταν πέφτει στα χέρια μου ένα καλό βιβλίο- στη σημερινή επιφυλλίδα θα προσπαθήσω να παρουσιάσω το νέο βιβλίο του αγαπητού μου Δημητρίου Ι. Χατζηλία, επίτιμου Σχολικού Συμβούλου και συγγραφέα πολλών σημαντικών βιβλίων που προσθέτουν σημαντικές ψηφίδες στο μωσαϊκό της λεσβιακής ιστορίας, της εθνικής ιστορίας εν τέλει.

Όπως θα θυμούνται οι αναγνώστες αυτής της στήλης το τελευταίο βιβλίο του Δημ. Χατζηλία πραγματευόταν το σημαντικό Λειμωνιακό Ζήτημα, που ταλάνισε τη μητρόπολη Μηθύμνης στα μέσα του 19ου αι. και πήρε διαστάσεις που υπερέβησαν κατά πολύ τα όρια μιας απλής εκκλησιαστικής διαμάχης, καθώς ανάγκασε και τις σημαντικές κοινότητες που ανήκουν στη Μητρόπολη αυτή, να πάρουν θέση, μέσω των δημογεροντιών τους, σε τέτοιο σημείο που ορισμένοι συγγραφείς να υπερβούν στις εκτιμήσεις τους την εκκλησιαστική-πολιτιστική διάσταση του ζητήματος και να αναφερθούν σε κοινωνικές προεκτάσεις και ανατροπές.

Όμως σήμερα ο λόγος επιστρέφει και πάλι στο Σκαλοχώρι της Λέσβου, τον γενέθλιο τόπο του συγγραφέα Δημ. Χατζηλία. Φυσικά, όπως γνωρίζουμε, η μικρή πατρίδα, το χωριό, αποτελεί για πολλούς τοπικούς -και όχι μόνο- ιστορικούς το σημείο αφετηρίας και συνεχούς ενασχόλησης: κάθε τόπος έχει πολλά να προσφέρει στην τοπική και στη γενική ιστορία, αρκεί η ματιά του ερευνητή να διαθέτει, πέρα από τις πηγές, και την ικανότητα να κατανοεί τη σημασία των γραπτών καταλοίπων και των μαρτυριών που θα πέσουν στα χέρια του.

Αυτή είναι η περίπτωση του Δημήτρη Χατζηλία που έχει αναδειχθεί σε μοναδικό και έγκυρο μελετητή της ιστορίας του χωριού του, του Σκαλοχωρίου της Λέσβου, με τη σύνθεση πολλών μελετών για τον τόπο και τους ανθρώπους του, πράγματα που έχουμε προσπαθήσει και παλαιότερα να αναδείξουμε από τη στήλη αυτή. Όμως ο Δημ. Χατζηλίας μας δίνει και πάλι την ευκαιρία να ασχοληθούμε με το χωριό του, καθώς μας προσφέρει τον νέο καρπό του ερευνητικού του μόχθου, το νέο βιβλίο του με τον τίτλο: «Δημογραφικά και πληθυσμιακά του Σκαλοχωρίου Λέσβου. Ο χριστιανικός πληθυσμός την πρώτη 10/ετία του 20ού αιώνα. Συγγενείς-κληρονόμοι των αποθανόντων την περίοδο 1919-1935. Οθωμανικά ανταλλάξιμα ακίνητα και ανταλλαγή των πληθυσμών», Μυτιλήνη 2024, σελ. 174.

Το πρώτο στοιχείο το οποίο και πάλι πρέπει να τονίσω με έμφαση είναι ότι ο Δημ. Χατζηλίας εκδίδει τα βιβλία του «ιδίοις αναλώμασι» ή επί το λαϊκότερο πληρώνει από την τσέπη του όλα τα έξοδα της εκτύπωσης του βιβλίου του σε τυπογραφείο της Μυτιλήνης. Τούτο σημαίνει ότι έχει την καλή τύχη να μην προσπαθεί να πείσει τους διευθύνοντες τα θεσμικά όργανα του νησιού ότι έχει συνθέσει μια σημαντική μελέτη για τον τόπο μας και να φθείρεται προσπαθώντας να αποδείξει τα αυτονόητα ενώπιον ανθρώπων που μπορεί να έχουν καλή διάθεση αλλά εκ των πραγμάτων δεν μπορούν να αξιολογήσουν τη σημασία των ιστορικών πραγματειών. Η ανεξαρτησία όμως αυτή του Δημ. Χατζηλία από την εξάρτηση των τοπικών θεσμικών οργάνων, του δίνει το απόλυτο και σπουδαίο πλεονέκτημα να μπορεί να αναγράφει στην ακροτελεύτια παράγραφο του Προλόγου του «Το βιβλίο αυτό, με τα σημαντικά και άγνωστα δημογραφικά και πληθυσμιακά στοιχεία δε θα «κυκλοφορήσει» στο εμπόριο. Θα διατεθεί, όπως και τα προηγούμενα έξι, δωρεάν (θα χαριστεί)».

Τονίζω το στοιχείο αυτό, το τόσο σημαντικό, επειδή ο Δημ. Χατζηλίας έχει αποκτήσει τη δυνατότητα να χαρίζει τα βιβλία του σε ανθρώπους, που ο ίδιος επιλέγει και είναι βέβαιος ότι αυτοί μπορούν, στοιχειωδώς έστω, να αντιληφθούν, αν όχι την ιστορική σημασία της συμβολής του, τουλάχιστον τον κόπο και τον μόχθο που πρέπει να καταβάλλει κανείς προκειμένου να φέρει στο φως τα στοιχεία της ερευνητικής προσπάθειάς του.

Εδώ, όμως θα σταματήσουμε για να επανέλθουμε σε δεκαπέντε ημέρες με την αποτίμηση των στοιχείων της νέας ιστορικής πραγματείας του Δημ. Χατζηλία.