Στην Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη για τις περιοχές ΝATURA 2000 της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου και πιο συγκεκριμένα των 11 της Λέσβου (ΠΙΝΑΚΑΣ 1) καταγράφονται οι παρεμβάσεις - ενέργειες που αποτελούν απειλές, αλλά και τα μέτρα προστασίας. Η μελέτη αυτή θα αποτελέσει την βάση για την σύνταξη σχεδίων διαχείρισης των περιοχών αυτών, ενώ μετά από διαβούλευση και τις όποιες παρατηρήσεις και προτάσεις ενσωματωθούν θα ακολουθήσει προεδρικό διάταγμα που έπεται της διαβούλευσης που ολοκληρώνεται στις 15 Ιανουαρίου 2025.

Το Προεδρικό Διάταγμα αναμένεται να βάλει τέλος στον κατ’ εξακολούθηση «βιασμό» των περιοχών Natura, όπως ενδεικτικό παράδειγμα αποτελεί ο Κόλπος Καλλονής και η Παράκτια Ζώνη αυτού.
Η ανθρώπινη ή καλύτερα παράνομη παρέμβαση σε αυτές με αρνητικές πάντα προεκτάσεις όπως έχει καταγραφεί, γίνεται με την υποστήριξη, την αδιαφορία ή την αδράνεια, κατά περίπτωση, της αυτοδιοίκησης και των αρμόδιων αρχών.

Στις «κόκκινες γραμμές» είναι ότι απαγορεύεται η χρήση συρόμενων αλιευτικών εργαλείων και η δημιουργία Περιοχής Οργανωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών εντός του Κόλπου Καλλονής. Σε ότι έχει να κάνει με την παράκτια ζώνη γίνεται ειδική αναφορά στην δημοτική περιοχή που προκλήθηκε περιβαλλοντική ζημιά το 2023 όπου απαγορεύεται η εξάσκηση αλόγων, η διοργάνωση επιδείξεων / εκδηλώσεων με άλογα καθώς και η αυτόβουλη δημιουργία νέων δρόμων ή η επέκταση υφιστάμενων. Ακόμη δεν επιτρέπεται η χρήση των υγροτόπων κάθε είδους από μοτοσυκλέτες moto-cross.
Οι σημειωμένες απειλές
Αυτό που προκύπτει από τα αναφερόμενα είναι ότι το περιεχόμενο του Περιφερειακού Χωροταξικού Πλαισίου της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου του 2019, έτσι όπως συντάχθηκε, αλλά και προτεινόμενα έργα της ΠΒΑ αλλά και η ανάπτυξη υδατοκαλλιεργειών στους Κόλπους αποτελούν απειλές για τις προστατευόμενες περιοχές όπως μπορεί να διαπιστωθεί από το περιεχόμενο της μελέτης.
Μια απειλή για το προστατευτέο αντικείμενο των προστατευμένων περιοχών (GR4110003 - GR4110003 - GR4110016) εντοπίζεται από το έργο «ΑΙΓΑΙΑ ΖΕΥΞΗ», όπου προβλέπεται η κατασκευή δέκα (10) Αιολικών Πάρκων, συνολικής ισχύος 306MW και την σύνδεση τους με την ηπειρωτική Ελλάδα μέσω υποβρύχιων καλωδίων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Τα εν λόγω αιολικά πάρκα διαθέτουν Άδεια Παραγωγής, αλλά εκκρεμεί ακόμη η περιβαλλοντική τους αδειοδότηση.
Σύμφωνα με την μελέτη το προβλεπόμενο έργο του «Φράγματος Τσικνιά», για την κάλυψη των αναγκών ύδρευσης της πόλης της Μυτιλήνης, αλλά και της περιοχής της Καλλονής, αναμένεται ότι θα απειλήσει σημαντικά τα προστατευόμενα στοιχεία της περιοχής, ενώ η κατακράτηση των νερών των ποταμών και η εντατικοποίηση της γεωργίας -που συμβάλλει κατά 59% σε άλατα αζώτου και κατά 19% σε άλατα φωσφόρου στον ευτροφισμό του Κόλπου (ΕΚΘΕ, 1997).
Στις προστατευόμενες περιοχές του Κόλπου Γέρας (GR4110005 -GR4110013) η ανθρώπινη δραστηριότητα στην περίμετρο του υγροτόπου Ντιπίου - Λάρσου έχει οδηγήσει σε μπαζώματα των υγροτοπικών εκτάσεων της περιοχής, καθώς και απόρριψη απορριμμάτων. Επίσης, όπως σημειώνεται, στην περιοχή λόγω της έντονης ενασχόλησης των κατοίκων με την ελαιοκαλλιέργεια, υπάρχουν αρκετές μονάδες επεξεργασίας της ελιάς (ελαιοτριβεία) με τη μέθοδο της φυγοκέντρισης, κυρίως στο δυτικό και στο ανατολικό τμήμα της λεκάνης του Κόλπου της Γέρας. Τα τελικά παραπροϊόντα της διεργασίας - που πραγματοποιείται στα ελαιοτριβεία - περιέχουν ασήμαντες ποσότητες ανόργανου αζώτου και 0.03%-0.05% ανόργανου φωσφόρου. Αυτό το παραπροϊόν αποτίθεται, χωρίς επεξεργασία, στους ποταμούς της λεκάνης απορροής του Κόλπου, με τελικό αποδέκτη τη θάλασσα. Οι συνέπειες είναι η διαταραχή των πελαγικών και βενθικών κοινοτήτων των ποταμών και της θάλασσας. Ο συνδυασμός της εισροής των ακατέργαστων λυμάτων των ελαιοτριβείων, καθώς και των θρεπτικών (άζωτο & φώσφορο) από τα γεωργικά λιπάσματα, στον Κόλπο, έχει οδηγήσει στην εμφάνιση φαινομένων ευτροφισμού σ’ αυτόν.
Στην ΖΕΠ «Όρος Όλυμπος Λέσβου» (GR4110011) μεγάλη πίεση ασκείται από το υπάρχον πεδίο βολής στην περιοχή του «Καμένου Δάσους», όπου πραγματοποιούνται τακτικά από τον στρατό ασκήσεις με πραγματικά πυρά, ενώ συχνά ξεσπούν μικρού μεγέθους πυρκαγιές, εξαιτίας αυτών των ασκήσεων. Στην ΖΕΠ «Βόρεια ΛΕΣΒΟΣ» (GR4110012), που εμπίπτει διοικητικά εντός των ορίων του Δήμου Δυτικής Λέσβου και συγκεκριμένα εντός των Δ.Ε. Μήθυμνας, Πέτρας και Μανταμάδου, οι κυριότερες απειλές και πιέσεις συνοψίζονται στα εξής: i) οικιστική ανάπτυξη, αστική ή εκτός σχεδίου, νόμιμη ή αυθαίρετη και ii) υπερβόσκηση κτηνοτροφικών ζώων, ιδίως στην περιοχή του Λεπέτυμνου.
Ο πολύπαθος Κόλπος Καλλονής
Βέβαια σε αυτό το σημείο καθίσταται προβληματικό ή καλύτερα ανησυχητικό ότι στην συγκεκριμένη μελέτη σε ότι έχει να κάνει με τον Κόλπο Καλλονής και την παράκτια ζώνη και τις απειλές που αυτός διατρέχει η αναφορά περιορίζεται στις «ξενοδοχειακές μονάδες να έχουν κατασκευαστεί στην περιοχή της Σκάλας Καλλονής, καταπατώντας τις περισσότερες φορές υγροτοπικές εκτάσεις και πιέζοντας τους εναπομείνοντες υγρότοπους» όπως σημειώνεται και στο Φράγμα Τσικνιά (βλέπε παραπάνω). Όταν αυτό που έχει καταγράφεται βάσει γεγονότων είναι η ανεξέλεγκτη και παράνομη ανθρώπινη παρέμβαση τόσο στην παράκτια ζώνη όσο και στην περιοχή του Κόλπου, ο τελευταίος τείνει σύμφωνα με τους προϊστάμενους υπηρεσιών να μετατραπεί σε «νεκρά θάλασσα».
Ακόμη από την ομάδα των μελετητών της ENVIROPLAN AE που εκπόνησε την μελέτη χρησιμοποιείται η φράση «παραδοσιακός ιππόδρομος» όταν στην απόφαση του Υπουργείου Περιβάλλοντος & Ενέργειας και συγκεκριμένα της Γενικής Διεύθυνσης Σώματος Επιθεωρητών και Ελεγκτών ΥΠΕΝ (ΑΔΑ:9ΒΞ84653Π8-ΚΟΞ) που γίνεται αναφορά ακολούθως- βάσει της οποίας επιβλήθηκαν κυρώσεις για παράνομη διάνοιξη- χρησιμοποιεί ο προσδιορισμός «μη αδειοδοτημένο ιπποδρόμιο».
Στις «κόκκινες γραμμές» για την περιοχή περιφερειακά της Αλυκής Καλλονής σημειώνεται ότι απαγορεύεται κάθε νέο έργο επέκτασης της γεωργικής γης. Μάλιστα αναφέρεται ότι σε περιπτώσεις που έχουν γίνει παράνομες εκχερσώσεις και καταπατήσεις εκτάσεων επιβάλλεται η άμεση αποκατάσταση των εκτάσεων αυτών, με την απομάκρυνση των παράνομων καλλιεργειών, εντός διαστήματος όχι περισσότερο του ενός έτους και σε εφαρμογή των σχετικών κείμενων διατάξεων, κυρίως στο όριο με την 36η Ε.Ο. Μυτιλήνης - Καλλονής.
Ακόμη δεν επιτρέπεται η χρήση των υγροτόπων κάθε είδους από μοτοσυκλέτες moto-cross και μέσω της κίνησης μηχανοκίνητων οχημάτων, καθώς και η αυτόβουλη δημιουργία νέων δρόμων ή η επέκταση υφιστάμενων σε φυσικά οικοσυστήματα κάθε τύπου - ειδικότερα στην δημοτική έκταση που προκλήθηκε περιβαλλοντική ζημιά το 2023, απαγορεύεται η κυκλοφορία όλων των τροχοφόρων οχημάτων πλην αυτών των κτηνοτρόφων που χρησιμοποιούν την έκταση, σύμφωνα με τη σχετική Απόφαση του ΥΠΕΝ.
Να σημειωθεί στο σημείο αυτό ότι η εν λόγω περιβαλλοντική ζημιά παραπέμπει στις παράνομες ιπποδρομίες που έγιναν σε περιοχή αυξημένης προστασίας των Αλυκών . Η απόφαση του ΥΠΕΝ είχε τίτλο «Καθορισμός μέτρων αποκατάστασης στην προστατευόμενη περιοχή των Αλυκών Αγίας Παρασκευής Ν. Λέσβου» και ήρθε ως απάντηση στην ζημιά που έχει προκληθεί σε έκταση που βρίσκεται εντός της προστατευόμενης περιοχής των Αλυκών εξαιτίας α) διάνοιξης μήκους περίπου 900 μέτρων και πλάτους 7 μέτρων, που έγινε σε συνέχεια του υφιστάμενου μη αδειοδοτημένου ιπποδρομίου, και την απόθεση ποσοτήτων από πέτρες, βράχια και μεγάλους πλαστικούς σωλήνες στις όχθες του καναλιού που βρίσκεται εντός της παράνομης διάνοιξης και της πραγματοποίησης ιππικών αγώνων στις 05-06-2023 και της κίνησης μοτοσικλετών εντός της παράνομης διάνοιξης, στους οποίους παραβρέθηκαν περισσότερα από 600 άτομα στο χώρο εντός της παράνομης διάνοιξης και εντός των μεσογειακών εποχιακών τελμάτων, καθώς και της κίνησης αυτοκινήτων εκτός της παράνομης διάνοιξης. Τα συγκεκριμένα μέτρα έπρεπε να υλοποιηθούν μέχρι τις 28 Αυγούστου 2024 από τον Δήμο Δυτικής Λέσβου σε συνεργασία με την Μονάδα Διαχείρισης Προστατευόμενης Περιοχής Βορειοανατολικού Αιγαίου του ΟΦΥΠΕΚΑ. Ωστόσο δεν έχει υπάρξει μέχρι σήμερα τουλάχιστον καμία σχετική ανακοίνωση από τους αρμόδιους φορείς.
Επιπρόσθετα στην οδηγία για ήπια ορεινή και υπαίθρια αναψυχή επισημαίνεται ότι ειδικότερα στην δημοτική έκταση που προκλήθηκε περιβαλλοντική ζημιά το 2023, απαγορεύεται η εξάσκηση αλόγων, η διοργάνωση επιδείξεων / εκδηλώσεων με άλογα & η άσκηση αθλητικών δραστηριοτήτων με ανεμόπτερο, σύμφωνα με τη σχετική Απόφαση του ΥΠΕΝ.
Η δημιουργία Περιοχής Οργανωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών εντός του Κόλπου Καλλονής δεν είναι επιτρεπτή. Επιπλέον επιτρέπεται η επαγγελματική και ερασιτεχνική αλιεία ιχθύων καθώς και η αλιεία οστρακόδερμων με δράγες χειρός των οποίων ο χειρισμός γίνεται από σκάφος (DRH) και με κατάδυση, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία. Απαγορεύεται α) στην καθορισμένη περιοχή με βλάστηση του είδους Posidonia oceanica καθώς και πάνω από διαπιστωμένους - χαρτογραφημένους λειμώνες του είδους, η αλιεία με συρόμενα εργαλεία, β) η αλιεία με δίχτυα τράτας, δράγες, πεζότρατες ή παρόμοια δίχτυα και με στατικά δίχτυα πάνω από κοραλλιογενή ενδιαιτήματα και ασβεστοφυκικούς βυθούς και γ) η αλιεία οστρακόδερμων με δράγες που σύρονται από σκάφος (DRB) και μηχανικές δράγες συμπεριλαμβανομένων των απορροφητικών δραγών (HMD).
Καταλήγοντας να υπενθυμίσουμε ότι για παράνομη οστρακοαλιεία με χρήση απαγορευμένων εργαλείων στο Κόλπο Καλλονής έχει γίνει καταγγελία στις αρμόδιες αρχές πριν από τουλάχιστον ένα εξάμηνο χωρίς κάποια εξέλιξη, από τις τελευταίες, μέχρι τούδε. Επισημαίνεται ότι αναφορά σε παράνομη αλιεία με χρήση των προαναφερόμενων εργαλείων είχε γίνει από την Γενική Διεύθυνση Περιφερειακής Αγροτικής Οικονομίας, Κτηνιατρικής & Αλιείας της Περιφέρειας Βορείου κατά την διάρκεια ημερίδας, στην οποία παραβρέθηκαν και στελέχη του Λιμενικού Σώματος.
Τέλος να αναφέρουμε ότι και πριν την εκπόνηση της Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης ο νομοθέτης είχε μεριμνήσει για την προστασία των προαναφερόμενων περιοχών. Άρα ζητούμενο σε κάθε περίπτωση είναι η ευσυνειδησία και η υπευθυνότητα των στελεχών των αρμόδιων υπηρεσιών, καθώς όπως προκύπτει ακόμη και οι καταγγελίες δεν είναι ικανές για την ενεργοποίησή των.