Από το θέμα του ρήματος έχω (προφανώς με την έννοια του κατέχω) «σεχ» και μάλιστα από τον συγκεκομμένο τύπο «σχ» οι Έλληνες έπλασαν δύο λέξεις που αποκρυπτογράφησαν και υπηρέτησαν όσο καμιά άλλη τον πολιτισμό: τη σχολή και το σχολείο.

Με τη «σχολή» περιέγραψαν την ευκαιρία, την ανάπαυση και ό, τι καλό και ωφέλιμο μπορεί να παραγάγει και μ’ αυτό να ασχοληθεί ο άνθρωπος αυτές τις ώρες της αργίας.

Αυτομάτως λοιπόν διαχωρίζονται οι ανθρώπινες ασχολίες σε «βάναυσες» και υποχρεωτικές για την κερδοφορία του ζην από τη μια, και τις άυλες και πνευματοκαλλιτεχνικές από την άλλη, που προσδιορίζουν τον «πολιτισμό», αυτή την έννοια που δεν την είχαν ορίσει και οριοθετήσει οι αρχαίοι και που μόλις τον 18ο αιώνα από τους Γάλλους και τον γαλλοτραφή Κοραή διατυπώθηκε.

Άρα για τους Έλληνες η εργασία είναι αναγκαστική ρουτίνα (και δεν είναι παράξενο που στη σύγχρονη γλώσσα αποδίδεται κυρίως με το ρήμα «δουλεύω» που σημαίνει υπηρετώ ως υπόδουλος και υποταγμένος), ενώ η σχολή φιλοξενεί ό, τι ωραίο, ό, τι ψυχαγωγικό και ό, τι εποικοδομητικό της ανθρώπινης γνώσης και δραστηριότητας.

Το σχολείο (εκ της σχολής) είναι το εκκολαπτήριο των ιδεών και των δεξιοτήτων. Είναι ο ευχάριστος και ψυχεγερτικός χώρος που μας εφοδιάζει με ικανότητες και ήθη για να μπορέσουμε να επιδοθούμε στο ακριβώς αντίθετο της σχολής, που είναι η α-σχολία.

Τα ανώτερα εκπαιδευτήρια τα ονομάσαμε από τα πανάρχαια χρόνια σχολές.

Σχολάζω επίσης σημαίνει και σταματώ την εργασία μου συνήθως προσωρινά και σε ημερήσια βάση.

Επίσης το χρησιμοποιούμε ακόμα για να δηλώσουμε τη λήξη μιας κοινωνικής ή θρησκευτικής λειτουργίας ή του σχολείου. Λέμε δηλαδή το οξύμωρο: «σχόλασε το σχολείο».

Μεταγενέστερα, και ανεβάζοντας τον τόνο στην παραλήγουσα προφανώς για να μην υπάρχει εννοιολογική σύγχυση, πλάστηκε η λέξη «σχόλη» και στη δημοτική «σκόλη» που σημαίνει την ημέρα της εορταστικής ανάπαυσης.

Η σχολή λοιπόν ασχολείται με όλες τις σπουδαίες και υψιπετείς ανθρώπινες δραστηριότητες. Μέμε «σπουδαίες» και πέφτουμε ξανά πάνω σε έναν καίριο παιδαγωγικό όρο, τον όρο «σπουδή» που είναι η βιασύνη, ο ζήλος, η προσπάθεια, η επιμέλεια και όλα αυτά μαζί.

Ευνόητο είναι ότι η σχολή για να καρπίσει σοβαρό και ωφέλιμο έργο χρειάζεται σπουδή και όχι αεργία και οκνηρία, και εκεί ακριβώς βρίσκεται ένα μεγάλο κουμπί της παιδαγωγικής, να μας μάθει παιδιόθεν τα καλά έργα και τη σωστή διαχείριση του χρόνου. Και λέμε χρόνου, γιατί ο χρόνος είναι απαραίτητος για την εκπαίδευση. Ο Φιλόξενος ο Μουσικός (μέγας διθυραμβοποιός από τα Κύθηρα, πρώην δούλος) όταν ρωτήθηκε «τι μάλιστα συνεργεί παιδεία;» απάντησε «χρόνος».

Ο μεγάλος Λατίνος στωικός Σενέκας στην πραγματεία του «περί συντομίας της ζωής» («De brevitate vitae») μας επισημαίνει, θα έλεγα με άγχος, ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να ρυθμίσει επ’ ωφελεία το χρόνο της ζωής του, γι’ αυτό και βρίσκεται ανικανοποίητος και απροετοίμαστος την ώρα του θανάτου. Γινόμαστε, λέει, απερίσκεπτοι και σπάταλοι με το μόνο πράγμα που θα ‘πρεπε να είμαστε απολύτως τσιγκούνηδες: τον χρόνο.

Η σχολή λοιπόν και το σχολείο είναι δυο έννοιες που «συμβολίζουν» τον πολιτισμό, και μιας και παίξαμε σήμερα αρκετά με τις λέξεις, ας τελειώσουμε με το «σύμβολο»: αυτό υπήρξε κατά καιρούς σύνθημα, διακριτικό φιλοξενίας, αποδεικτικό δικαστικής παράστασης ή εμπορικής συνθήκης μεταξύ πόλεων, εισιτήριο αρχαίου θεάτρου, «μάρκα» συμποσιαζομένου και πολλά άλλα, αλλά η αρχική του προέλευση ήταν «αποκοπέν μισό αστραγάλου ή νομίσματος το οποίο έφερε κάποιος μαζί του προς αναγνώριση από κάποιον άλλον που κατείχε το άλλο μισό»!