Το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας είναι το περισσότερο παρεξηγημένο  και κακοποιημένο από όλα τα μαθήματα των Πανελληνίων εξετάσεων. Είναι, όμως, και το πιο σημαντικό και απόδειξη είναι ότι το δίνουν οι μαθητές όλων των κατευθύνσεων. Εφέτος, λοιπόν, στην άσκηση «παραγωγής λόγου» που εντάσσεται σε αυτό οι μαθητές  καλούνταν να απαντήσουν στα παρακάτω ερωτήματα:  α) Με ποια εφόδια πιστεύουν ότι θα μπορέσουν να αντιμετωπίσουν  τον κόσμο στην περίπτωση που επιβεβαιωθούν οι ανησυχίες που περιγράφονται στην παράγραφο 2 του κειμένου 1 και β) με ποιες συγκεκριμένες  δράσεις , κατά τη γνώμη τους , θα μπορούσαν οι νέοι να βελτιώσουν τον κόσμο;

Είναι συνήθης πρακτική την ίδια μέρα των εξετάσεων να …. «εξορμούν» τα διάφορα φροντιστήρια ή και μεμονωμένοι φροντιστές να σχολιάζουν το θέμα που δόθηκε  και να προσπαθούν να διαφωτίσουν τους μαθητές για το τι έπρεπε να γράψουν και πώς να αντιμετωπίσουν το θέμα. Η Ομοσπονδία Εκπαιδευτικών Φροντιστών Ελλάδος  «γνωμάτευσε» πως τα θέματα  ήταν  «βατά και κατανοητά» και ότι ήταν γενικά «αναμενόμενα».   Ένα φροντιστήριο, πάλι, είπε πως το θέμα της Έκθεσης -που μας ενδιαφέρει κυρίως εδώ- «χρειάζεται κριτική σκέψη και οργάνωση»! Αναλύοντας μάλιστα το θέμα παρέθετε  για το α’ ερώτημα έξι (6) ηθικά και πνευματικά εφόδια και 14 πρακτικά (;).  Την ανάλυση ακολουθούσε ένας κατάλογος 30  φιλολόγων που επιμελήθηκαν αυτή την ανάλυση!

Υπήρξαν, όμως, και κάποιοι άλλοι που βρήκαν το θέμα της Έκθεσης «άγαρμπο και αστόχαστο», το είδαν μέσα από τον ιδεοληπτικό τους φακό και είπαν πως τέτοιες επιλογές θεμάτων καταδυναστεύουν τις εξετάσεις και τη διδασκαλία του μαθήματος με αναχρονιστικές και συντηρητικές απόψεις και αποστεώνουν ακόμη περισσότερο τα μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας! Κατηγόρησαν την Κεντρική Επιτροπή των Εξετάσεων,  γιατί απομακρύνθηκε από τα κείμενα των Ε. Παπανούτσου και Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου και προτίμησε κείμενα ανθρώπων που δημοσιογραφούν στις «συντηρητικές» εφημερίδες «Το Βήμα» και η «Καθημερινή»! Βέβαια, θα μπορούσε να παρατηρήσει κανείς  πως οι ιδέες των παραπάνω συγγραφέων, δηλ.  των Ε. Παπανούτσου και Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου, μπορεί να ήταν προοδευτικές για την εποχή τους, δεν σημαίνει όμως  ότι είναι προοδευτικές και με τα σημερινά δεδομένα. Από την άλλη πλευρά σημασία δεν έχει ποιος λέει κάτι, αλλά αν αυτό που λέει είναι σωστό. Γιατί ό,τι θεωρείται από πολλούς «προοδευτικό» δεν σημαίνει πως σώνει και καλά προάγει την ανθρώπινη  ζωή. Βλέπετε, γκρεμοί δεν υπάρχουν μόνο πίσω,  αλλά υπάρχουν και μπροστά και κάποιες τέτοιες απόψεις οδήγησαν την κοινωνία πολλές φορές στα βράχια.

Κάποιος άλλος πάλι που δήλωσε  πως δεν είναι φιλόλογος, αλλά έχει το δικαίωμα να σχολιάσει το θέμα που δόθηκε στους μαθητές έγραψε πως «οι κύριοι που επέλεξαν το φετινό θέμα της Έκθεσης είχαν σαφέστατη ιδεολογική στόχευση* πως είναι εναρμονισμένοι με τα κυρίαρχα ιδεολογικά και πολιτικά προστάγματα και ως εκ τούτου είναι ασυνεπείς και υποκριτές! 

Όμως αυτοί οι αρνητικοί κριτές έδειξαν τα κίνητρα τους κάνοντας σφοδρή επίθεση εναντίον της κυβέρνησης και λέγοντας πως αυτή τοποθετεί «αξιοκρατικά» τους ημέτερους στους διάφορους διοικητικούς μηχανισμούς, στην Κεντρική Επιτροπή των Εξετάσεων και αλλού, για να υπηρετούν αυτές τις λειτουργίες, που είναι,  κατά την άποψή τους, «συντηρητικές». Λες και αν ήταν άλλη κυβέρνηση, προοδευτική, κατά την άποψή τους, δεν θα τοποθετούσε στην Κ.Ε.Ε και αλλού γνωστούς της! 

Τα περιστατικά  αυτά θα μπορούσαν να θεωρηθούν «φαιδρότητες», αν τη σκυτάλη δεν έπαιρνε ο πρώην Υπουργός Παιδείας και νυν  τομεάρχης Παιδείας του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ  κ. Φίλης. Αυτός,  λοιπόν, αφού αναγνωρίζει το θετικό γεγονός πως τα κείμενα ήταν δύο δημοσιογράφων -δημοσιογράφος είναι και ο ίδιος-  κατηγορεί την Κ.Ε.Ε  ότι τα πήρε από εφημερίδες που στηρίζουν την κυβέρνηση! Με λίγα λόγια, όλοι ψάχνουν να βρουν κάτι, για να χτυπήσουν την κυβέρνηση, πράγμα που δεν είναι βέβαια και πολύ δύσκολο, γιατί ακόμη και το τέλειο έχει τα ελαττώματά του. 

Και εγώ μπορώ να κατηγορήσω τα μέλη της Κ.Ε.Ε που έβαλαν εφέτος το θέμα της Έκθεσης, αλλά για άλλο λόγο, ότι δεν μελέτησαν καλά τα πράγματα. Όταν οι φιλόλογοι δίνουν στους μαθητές ένα θέμα Έκθεσης για ανάπτυξη, πρέπει να συζητούν  όλα τα προβλήματα που δημιουργεί ή μπορεί να δημιουργήσει το θέμα. Η εμπειρία μου που δεν είναι «φτωχή» όσον αφορά το Μάθημα της Έκθεσης με βεβαιώνει πως η Κ.Ε.Ε δεν το έκανε.

Το θέμα έθετε ένα περιορισμό στους μαθητές. Τους ζητούσε να το αναπτύξουν σε 350-400 λέξεις! Και εδώ τίθεται  το ερώτημα: μπορούσαν οι μαθητές να αναπτύξουν επαρκώς τα ζητούμενα σε 400 λέξεις, δηλαδή σε μιάμιση σελίδα του τετραδίου; Σίγουρα όχι.  Και γίνομαι πιο σαφής. Για να απαντήσει κανείς στο πρώτο ερώτημα πρέπει πρώτα πρώτα να επισημάνει «τις ανησυχίες» για το μέλλον που αναφέρονται στην πργφ. 2 του κειμένου 1.  Οι ανησυχίες -προβλέψεις αυτές είναι: «Οι κοινωνικές και φυλετικές ανισότητες, η μαζική επιτήρηση για λόγους ασφάλειας ,     οι ανελευθερίες, ο αυταρχισμός,  αλλά και το ψηφιακό έγκλημα, η ανεξέλεγκτη παραπληροφόρηση,  η ψηφιακή προπαγάνδα, η κοινωνική πόλωση, η ρητορική μίσους, οι διενέξεις κρατών». Σε αυτά προστίθενται ο περιορισμός της δυνατότητας ορθολογικής συζήτησης και χάραξης πολιτικής  βάσει τεκμηρίων και η απώλεια θέσεων εργασίας. 

Έπειτα, πρέπει να λάβει υπόψη πως μία Έκθεση αποτελείται από τρία μέρη, τον Πρόλογο , το Κύριο Μέρος-Θέμα και τον Επίλογο. Ακόμη,  να σκεφτεί  πως κάθε επιχείρημα αναπτύσσεται σε μια παράγραφο των 60-70 λέξεων το ελάχιστο και ότι, για να είναι επαρκής μια απάντηση σε ένα ερώτημα πρέπει να στηρίζεται με τουλάχιστον τρία επιχειρήματα ή τεκμήρια κ.λπ. (κατά προτίμηση ένα υλικό-σωματικό, ένα πνευματικό και ένα ηθικό). Αν, λοιπόν, αφαιρέσουμε τις τουλάχιστον 150 λέξεις του Προλόγου και Επιλόγου, απομένουν 250 λέξεις το πολύ για την ανάπτυξη των  δύο ζητούμενων του Κ.Θ.  που ισοδυναμούν με τέσσερις το πολύ παραγράφους. Όταν λοιπόν, ο μαθητής αναφέρει δύο εφόδια και δύο δράσεις, μπορεί  η ανάπτυξη να θεωρηθεί ικανοποιητική;  Γιατί εδώ δεν πρόκειται για απλή αναφορά και απαρίθμηση των εφοδίων, αλλά απαιτείται και απόδειξη που περιλαμβάνει απάντηση στα ερωτήματα: α) ποιο είναι το εφόδιο ή η δράση , β)  πώς αυτό/αυτή λειτουργεί και αντιμετωπίζει τη συγκεκριμένη κατάσταση, γ) από πού φαίνεται  ότι μπορεί να το κάνει κ.λπ. 

Υπάρχει, όμως και κάτι άλλο. Οι ανησυχίες -προβλέψεις  για τις οποίες γίνεται λόγος είναι πάνω από δέκα!  Ένα,  λοιπόν, εφόδιο, όποιο και να είναι αυτό, μπορεί να αντιμετωπίσει όλες αυτές τις ανησυχίες ή η κάθε μια  απαιτεί το δικό της εφόδιο;  Η κριτική σκέψη, για παράδειγμα, που έχει γίνει σχεδόν «κοινός τόπος» μπορεί να αντιμετωπίσει την ανεργία και το ψηφιακό έγκλημα και όλα τα άλλα; Αν ναι, πώς το κάνει;

Να γιατί πιστεύω πως η Κ.Ε.Ε έδωσε ένα θέμα στους μαθητές  χωρίς προηγουμένως να το συζητήσει. Αν πάλι το συζήτησε, αλλά δεν κατόρθωσε να «συλλάβει» τα προβλήματα, τότε τα μέλη της δίκαια μπορούν να  κατηγορηθούν για «ανεπάρκεια». Όπως και αν έχει το πράγμα, τα θύματα της επιπολαιότητας της Κ.Ε.Ε θα είναι οι μαθητές…..