Ο θάνατος του ηθοποιού Στάθη Ψάλτη, μου προκάλεσε το θλιβερό συναίσθημα που γεννά η απώλεια ενός νέου σχετικά ανθρώπου, ύστερα μάλιστα από άνιση μάχη με τον καρκίνο. Το γεγονός από μόνο του, συνιστά για κάθε άνθρωπο, αφορμή να σεβαστεί την οδύνη της οικογένειας και των οικείων του εκλιπόντος και να αποφύγει οτιδήποτε θα προκαλούσε ενοχλητικό θόρυβο.

Ίσως φανώ μικρόψυχη, δεν μπορώ όμως παρά να εκφράσω την απορία μου για την απόφαση του Δήμου Ζωγράφου, η κηδεία του ηθοποιού να γίνει δημοσία δαπάνη. Κι αυτό, γιατί μια τέτοια απόφαση σημαίνει ότι η πολιτεία αναγνωρίζει την προσφορά του νεκρού στην τέχνη και τιμά με τον τρόπο αυτό, τη συμβολή του στον εθνικό μας πολιτισμό. Είναι άραγε έτσι;

Δεν έχω δει καμία από τις ταινίες του Ψάλτη, ούτε τις επιθεωρήσεις του, τον έχω δει να ερμηνεύει Αριστοφάνη, όπου ήταν πραγματικά καλός, τον θυμάμαι και στον πάλαι ποτέ «Συμβολαιογράφο», όπου επίσης η ερμηνεία του ήταν πολύ καλή. Το πρόβλημα είναι όμως αν αρκούν δύο-τρεις καλές ερμηνείες να στηρίξουν μια δια βίου καλλιτεχνική πορεία, την οποία αμαυρώνουν χιλιόμετρα από βιντεοταινίες κακής ποιότητας και μαγνητοσκοπημένες επιθεωρήσεις γεμάτες από εύπεπτες βωμολοχίες και αισθητικούς εκχυδαϊσμούς. Φοβάμαι ότι το ερώτημα είναι απλώς ρητορικό και διατυπώνεται για την τιμή των όπλων. Η καλλιτεχνική πορεία αξιώσεων απαιτεί θυσίες, ιδεολογία, αφοσίωση, πίστη, ασκητισμό. Δεν συμπορεύεται με συμβιβασμούς. Δημότης Ζωγράφου ήταν ο πρόωρα χαμένος Δημήτρης Ποταμίτης. Δε γνωρίζω αν αυτός κηδεύτηκε ή όχι δημοσία δαπάνη, ξέρω όμως ότι είναι αδύνατη η σύγκριση μεταξύ των δύο ηθοποιών.

Θέλω να εξηγήσω ότι αυτό που με ενοχλεί στην απόφαση του Δήμου Ζωγράφου είναι ότι χάνεται, μέσα από αυτήν, το μέτρο. Ότι μπερδεύουμε και εμείς και κυρίως οι νέοι, τα πρότυπα. Τα αισθητικά και τα καλλιτεχνικά. Το ποιοτικό με το μαζικό. Τεράστια ονόματα της θεατρικής σκηνής δεν αξιώθηκαν μια τέτοια τιμή. Η πολιτεία που αδίκησε, ας πούμε, τον Δημήτρη Χορν, ακόμη κι αυτήν την Αλίκη Βουγιουκλάκη, τιμά τον Στάθη Ψάλτη. Άραγε αυτή η εθνική μας ασυνέχεια και ασυνέπεια, καθαυτή, τι ακριβώς μας αφήνει ως ηθικό δίδαγμα; Ότι τιμάμε τον εραστή της αλήστου μνήμης Κούλας, αγνοώντας καλλιτέχνες με τεράστιο έργο και ουσιαστική συμβολή στην τέχνη; Πριν λίγους μήνες, δυο σπουδαίοι ζωγράφοι, ο Γιάννης Κουνέλης και ο Γιάννης Μόραλης, καλλιτέχνες με ευρωπαϊκή και, ειδικά ο πρώτος, και με διεθνή ακτινοβολία, πέρασαν στην αιωνιότητα. Συγχωρείστε με αλλά δε διάβασα πουθενά ότι ο Δήμος τους ή η Πολιτεία είχαν την ευαισθησία να τους τιμήσουν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο.

Αναρωτιέμαι αν πρέπει να υποθέσω ότι απλώς οι ταγοί της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι, σε ένα μεγάλο ποσοστό, αμόρφωτοι ή ημιμαθείς ή παντελώς αδιάφοροι για την παιδεία. Ότι διαθέτουν συμβούλους με ανάλογα χαρακτηριστικά ή ότι αμφότεροι στερούνται γενικής καλλιτεχνικής αισθητικής. Δε μου αρέσει να γενικεύω, ούτε να αδικώ ανθρώπους. Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι οι άνθρωποι της αυτοδιοίκησης, πολύ περισσότερο από τον απρόσωπο κρατικό μηχανισμό, έχουν ευθύνη απέναντι στα παιδιά τους, ένας λόγος παραπάνω επειδή πρόκειται για τα δικά τους παιδιά. Ό,τι κι αν πει, όσα κι αν κάνει το σχολείο, η δύναμη που οι τοπικοί άρχοντες έχουν, χάρη στην προβολή που γίνεται στα λόγια και στα έργα τους, είναι ικανή να ακυρώσει ή και να διαγράψει οριστικά τα κελεύσματα της αποδυναμωμένης, ειδικά στο Λύκειο, καλλιτεχνικής και θεατρικής εκπαίδευσης από τη συνείδηση ενός εφήβου, σε συνδυασμό μάλιστα με την τηλεοπτική αισθητική της πλειοψηφίας του είδους.

Αν κάτι η κοινωνία μας πρέπει να διδάσκει στους νέους με κάθε τρόπο, είναι όχι μόνον να έχουν ιδανικά αλλά και να αγωνίζονται γι’ αυτά. Δεν είμαι αυτή που είμαι κατάλληλη να κρίνει πόσο μάτωσε ο Στάθης Ψάλτης για τα δικά του. Ούτε με αφορά να τον κρίνω. Εύχομαι να είναι ελαφρύ το χώμα που τον σκεπάζει. _

Καλυψώ Λάζου