Ο θάνατος, όσο κι αν φαίνεται οξύμωρο, είναι αυτός που ολοκληρώνει (αλλά και αναζωογονεί) τον κύκλο της ζωής.

Ο τρόπος τώρα της επιθανάτιας διαδικασίας σε συνάρτηση και με τις τελευταίες επιθυμίες του θανόντος αποκαλύπτει τη στάση του και την φιλοσοφία του απέναντι στη ζωή, δηλαδή στην καθόλου βιωτή του.

Ακούμε συχνά τα τελευταία χρόνια για κάποιον διάσημο που πεθαίνει, όλα τα καυκιά και τα εγκώμιά του, ότι δηλαδή ήταν μοναδικός και ο τελευταίος του είδους του, ήταν χαρισματικός, κόμισε στην Τέχνη και πρόσφερε στην κοινωνία.

Την ίδια στιγμή ο ίδιος αυτοαποκαθηλώνεται με την τελευταία βούλησή του να μη ψαλεί, να αποτεφρωθεί, και η τέφρα του να σκορπιστεί, ει δυνατόν, η μισή στην κορυφή του νεφοσκεπούς Ολύμπου και η άλλη μισή στις καβοκολόνες, αναδεικνύοντας έστω και μεταθανατίως ένα ξένο, δειλό και άκρως αντικοινωνικό πρόσωπο που δεν έχει την αίσθηση ούτε της παρούσης ζωής ούτε της αιωνιότητας.

Η κοινωνία (το κοινωνείν) των ανθρώπων είναι το μέγιστο επίτευγμά τους και η παράδοση το ύψιστο αγαθό της ιστορίας.

Στα χωριά ακόμα και σήμερα κάνουν παρέα στον νεκρό την πρώτη βραδιά στο σπίτι εξιστορώντας και χαριεντιζόμενοι!

Η ορθόδοξη εκκλησία που θέσπισε με τόση σοφία και έντυσε με απαράμιλλη μουσική τέχνη τα του θανάτου και της ταφής αναγνώρισε τον κύκλο της ζωής και τη σημασία του.

Είπε δηλαδή, κάτι που δεν είναι καθόλου μακριά από την βιολογία και από αυτή την ίδια εξελικτική θεωρία, ότι είμαστε όλοι από χώμα και στο χώμα θα ξαναγυρίσουμε (άνθρωπος χους εστί και εις χούν απελεύσει, και δεν είπε «εις τέφραν διαλυθήσεται»..) Ούτε είπε «τρέξτε όλοι με μια ειδωλολατρική φρενίτιδα να εξασφαλίσετε μια πρέζα από αυτή την τέφρα» …..

Πηγαίνοντας ακόμα πιο μακριά και υιοθετώντας σοφές γνώμες αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων περί αθανασίας είπε ότι υπάρχει και μια δεύτερη ζωή, που, ακόμα και να την πιθανολογήσουμε, πάλι μας συμφέρει.

Αυτό γεμίζει ελπίδα τον άνθρωπο της παρούσας ζωής και ταυτόχρονα και πολύ έξυπνα τον συγκρατεί από θηριωδίες και εγκληματικές απορίες.

Ο Καζαντζάκης δήλωσε μεταθανατίως ότι «δεν ελπίζει σε τίποτα και είναι ελεύθερος» περιγράφοντας έτσι τον εγωισμό του, τη μοναξιά του και την αντικοινωνικότητά του και στην άλλη ζωή, όπως προφανώς ένιωθε και στην παρούσα.

Η εκκλησία προσφέρει το ιδανικό θεατρικό πεδίο του θανάτου.

Να σημειώσουμε δε ότι αυτή η εκκλησία αντέγραψε επιμελώς την αρχαία ελληνική.

Τεράστιες οι ομοιότητες.

Η ταφή ήταν ιερός νόμος καθότι πίστευαν ότι αποχωριζόμενες οι ψυχές θα γύριζαν εν ταλαιπωρία εάν τα σώματα έμεναν άταφα.

Η δηνάκη (οβολός) στο στόμα του νεκρού για τον ναύλο διασώθηκε με το κεραμιδάκι στα χείλια του νεκρού.

Το αρδάνιον για να πλένουν τα χέρια τους οι προπέμποντες τον τεθνεώτα επίσης διασώθηκε μέχρι σήμερα.

Σπανίως οι αρχαίοι έκαιγαν τους νεκρούς, μια μόδα που σήμερα έχει εξαπλωθεί στον χριστιανικό κόσμο.

Όνομα και επιγραφές στα μνήματα ήταν τα ίδια και τότε, και συνηθιζόταν η προσθήκη της λέξης «χαίρε»! που μαρτυρεί την αισιοδοξία του κόσμου.

Τα μνημόσυνα επίσης έμοιαζαν με τα σημερινά: τριήμερο, εννιάμερο, μηνιαίο και ετήσιο.

Οι χοές επί του τάφου ήταν κράμα γάλακτος, μελιού και νερού και γινόταν σε τρεις χύσεις. Ομοίως σήμερα σε τρεις χύσεις γίνεται η χοή λαδιού.

Η κοινωνικότητα του νεκρικού συμβάντος ήταν ανέκαθεν αδιαπραγμάτευτη και δεν μπορεί να περιοριστεί με προθανάτιες δηλώσεις.

Ο άνθρωπος πρέπει να φεύγει γαλήνιος και ει δυνατόν χωρίς τρομακτικά διλήμματα και ψυχοφθόρες αμφισβητήσεις.

Ό, τι και να συμβεί πρέπει να νιώθει ασφαλής, σαν μέσα σε έναν νήδυμο ύπνο, στην αγκαλιά της φύσης.

Ο Επίκουρος, που σχετίζεται με το σημερινό θέμα, μας προτείνει να αδιαφορούμε για τη στιγμή του θανάτου επειδή αυτός δεν μας είναι καθόλου οικείος και τάχα είναι ασύμπτωτος με τη ζωή, μας παραδίδει σεμινάρια αθεϊας, μας λέει να υπακούμε στους νόμους μόνον εκ φόβου, να αποφεύγουμε την οικογένεια γιατί μπορεί να μας παράσχει ενοχλήσεις (!) και γενικώς να βιούμε λάθρα (το περίφημό του «λάθε βιώσας») χωρίς να επιδιώκουμε πολιτικές δράσεις και κοινωνικές σχέσεις.

Ερωτάται όμως, μπορεί αυτός ο Σάμιος φιλόσοφος, που έχει μέχρι σήμερα στρατολογήσει την σκέψη τόσων ανθρώπων, να μας συμβουλέψει για τα του θανάτου και για τα μετά τον θάνατον;

Και όμως μπορεί!

Μπορεί γιατί σήμερα περνάμε μια εποχή τής δοκησισοφίας, της πλήρους αμφισβήτησης των πάντων, ακόμα και της φύσης αλλά και της ίδιας της φύσης μας ….