Ο πατήρ της τραγωδίας είναι, και όχι τυχαία, ο Αισχύλος (525 -455 π.Χ.).

Γιος του Ευφορίωνα, γεννήθηκε στην Ελευσίνα, μυήθηκε προφανώς στα Ελευσίνια μυστήρια και πήρε ενεργό μέρος σ’ όλες τις μάχες εναντίων των επιδρομέων Περσών, μαζί με τον αδερφό του Κυνέγειρο, που είχε ένδοξο και εκπληκτικό θάνατο στο Μαραθώνα.

Καλλιεργημένος, ευσεβής, γενναίος, υψηλόφρων, δεινός ποιητής και λογοπλάστης εφάμιλλος του Ομήρου, ήταν ο καταλληλότερος άνθρωπος εκείνη την εποχή να διαμορφώσει πρώτος τις τραγωδίες και να «ποιήσει ήθος».

Υπήρξε απαράμιλλος ποιητής και σκηνοθέτης (με τη γενική έννοια του όρου) και τα έργα του, διαπνέονται από υψηλά ιδανικά, ηρωισμό, θεϊκό μεγαλείο και προπαντός από μια πρωτόγνωρη, πανανθρώπινη αίσθηση του δικαίου κι έναν ύμνο για την ειρήνη.

Δεν πρόκειται βέβαια στο μικρό αυτό άρθρο να επιχειρήσουμε το φιλολογικό και αξιολογικό μνημόσυνο μιας τόσο μεγάλης προσωπικότητας. Απλώς τα λέμε όλα αυτά εισαγωγικά, για να επικεντρώσουμε σε ένα πολύ ενδιαφέρον σημείο της βιογραφίας του.

Ο Αισχύλος πέθανε με ένα παράξενο τρόπο όπως λέει η παράδοση (χτυπήθηκε στο κεφάλι από μια χελώνα που έπεσε από ένα αϊτό!) στη Γέλα της Σικελίας. Νωρίτερα είχε επισκεφτεί άλλη μια φορά τη Σικελία (Συρακούσες) προσκεκλημένος του τυράννου Ιέρωνα.

Στην επιτύμβια πλάκα του, γράφτηκε, προσυντεταγμένο, όπως λένε, από τον ίδιο:

«Αισχύλον Ευφορίωνος Αθηναίον τόδε κεύθει

μνήμα καταφθίμενον πυροφόροιο Γέλας

αλκήν δ’ ευδόκιμον Μαραθώνιον άλσος αν είποι

και βαθυχαιτήεις Μήδος επιστάμενος»

που θα μπορούσαμε να το μεταφράσουμε ως εξής:

«Σκεπάζει τον Αισχύλο εξ Αθηνών

Γέλας της σιτοφόρου αυτό το μνήμα,

όμως την ένδοξή του την αλκή

του Μαραθώνα ο κάμπος ας υμνήσει

κι όπως καλά τη γνώρισαν εκεί

των μακρυμάλληδων Περσών τα μίση».

Αυτός ο άνθρωπος που δημιούργησε το θέατρο, που εκπαιδεύει και νουθετεί με τα έργα του μέχρι σήμερα την ανθρωπότητα, που με την ποίησή του πλούτυνε και διαμόρφωσε την αττική γλώσσα και που την ίδια στιγμή λάτρευε την ειρήνη, ήθελε να καυχάται περισσότερο, και εν ζωή και μεταθανάτια, για τη συμμετοχή του στις μάχες για την ελευθερία της πατρίδας!

Το ίδιο θάρρος επέδειξε 56 χρόνια αργότερα και ο Σωκράτης, που προτίμησε να θυσιαστεί παρά να παζαρέψει τη ζωή του με τη φήμη του και τα επιχειρήματά του.

Η θυσία είναι ο τελευταίος σταθμός και η πιο αναγνωρίσιμη δόξα.

Στον αντίποδα του Σωκράτη, που πριν τον φαρμακώσουν δεν άφησε μάχη για μάχη, θα μπορούσαμε να τοποθετήσουμε τον Bertrand Russel (1872-1970), φιλόσοφο κι αυτόν και μαθηματικό αλλά και με τον τίτλο του μεγαλύτερου ειρηνιστή στη σύγχρονη εποχή.

Η ειρήνη είναι όντως καλή, όμως όπως όλοι ξέρουμε κατακτάται και διασφαλίζεται με πολέμους υπέρ της πατρίδας. «Εάν επιθυμείς την ειρήνη, ετοιμάσου για πόλεμο» λέγανε οι γενναίοι των Ρωμαίων (si vis pacem para bellum).

Το 1914, 42 ετών τότε ο  Russel, αντιτάχθηκε σφόδρα στην υποχρεωτική στρατολογία και δικαίως παύθηκε από καθηγητής της Κανταβριγίας (Cambridge). Συνεχίζοντας μάλιστα την αντιπολεμική προπαγάνδα του, καταδικάστηκε σε εξάμηνη φυλάκιση και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πατρίδα του.

Εντύπωση κάνει -για να μεταπηδήσουμε εποχή- και η περίπτωση της Αγίας Βαρβάρας, που συνεορτάζεται στις 4 Δεκεμβρίου με τον υμνογράφο Ιωάννη τον Δαμασκηνό, έναν λόγιο εκ Συρίας, βαθύτατο γνώστη της ελληνικής γραμματείας και γλώσσας, ανυπέρβλητο ποιητή και δογματικό της ορθοδοξίας και προπαντός τον θεμελιωτή της Βυζαντινής μουσικής και υμνογραφίας.

Αυτός λοιπόν ο στύλος της εκκλησίας, αυτός ο πνευματικός γίγαντας παραχωρεί κάθε 4 του Δεκέμβρη -κατά την πάγια αντίληψη της εκκλησίας- τα πρωτεία της μνήμης και του εορτασμού στην Αγία Βαρβάρα, μια νεαρή και άσημη κοπέλα που πέθανε για την πίστη του Χριστού.

Αν η διδασκαλία είναι ο υπέρτατος αναζωογονητικός θεσμός της κοινωνίας, η θυσία για μια πατρίδα, μια ιδέα ή μια πίστη είναι αυτό που την επιβεβαιώνει και την επισφραγίζει. Είναι η πραγματική δόξα.

Συνηγορεί σ’ αυτό και υπερθεματίζει και ο Αλεξανδρινός ποιητής, όταν λέει στο ποίημά του «Εις τα περίχωρα της Αντιοχείας» με απολογητικό μένος: «Τους τρέμουνε τους μάρτυράς μας οι ψευτοθεοί».

Ο μάρτυρας -για την ιστορία- ήταν ο Αντιοχεύς, επίσκοπος Βαβύλας και ο ψευτοθεός ήταν ο Απόλλωνας του Ιουλιανού του Παραβάτη…