Δανειζόμαστε από το σπουδαίο βιβλίο του Εμμανουήλ Κρητικίδη με τίτλο «Σύλλεκτα» και από το κεφάλαιο «Ο Αίσωπος εν Σάμω», κάποια ανέκδοτα περιστατικά που ιχνογραφούν τον βίο και την πολιτεία του μεγάλου πλην κακάσχημου σοφού από τη Φρυγία, περιστατικά που δείχνουν την οξύνοια, τη σοφιστική του διάθεση αλλά, όπως θα δούμε παρακάτω, και τη βαθιά φιλοσοφική του σκέψη.

Η ιστορία ξεκινάει με το περιστατικό της αγοράς του ως δούλου από τον Σάμιο μεγαλοεπιχειρηματία και φιλόσοφο Ξάνθο. Ιδού η στιχομυθία:

- Χαίρε!

- Μήπως και λυπάμαι;

- Θέλω να πω σε ασπάζομαι.

- Και εγώ.

- Τι άνθρωπος είσαι;

- Μαύρος.

- Τι γνωρίζεις να κάνεις;

-Τα ίποτα, μετά από όσα δήλωσαν ότι ξέρουν αυτοί εδώ οι συνδούλοι μου.

- Είσαι ασχημούλης.

- Δεν πρέπει να προσέχουμε τη μορφή αλλά τον νου!

Ο Ξάνθος γοητευμένος, έδωσε 10 δραχμές και τον πήρε σπίτι, εκεί όπου αυτός έδειξε ετοιμότητα πνεύματος.

Όταν ο κύριός του, τον διέταξε να μαγειρέψει «φακήν», γύρισε σπίτι και βρήκε ένα μόνο κόκκο φακής και τον Αίσωπο να του υποδεικνύει ότι έπρεπε να του πει «φακάς».

Μιαν άλλη φορά τού ψώνισε τέσσερα χοιρινά ποδαράκια και για να τον τιμωρήσει, αφαίρεσε κρυφά από τη χύτρα το ένα. Ο Αίσωπος τότε κόβει από το οικόσιτο χοιρίδιο ένα πόδι και το προσθέτει. Ο Ξάνθος ρίχνει εν τω μεταξύ και το αφαιρεθέν, και στο τραπέζι τον ερωτά: «Πέντε πόδια έχει ο χοίρος;» «Όχι, αλλά οι δύο έχουν οκτώ, τρία ο οικόσιτος και πέντε στην κατσαρόλα».

Κάποτε του ζήτησε να μαγειρέψει ένα γλυκό φαγητό κι αυτός του έφκιαξε γλώσσα. Το ίδιο δε, του μαγείρεψε όταν αυτός του ζήτησε κάτι πικρό, υποδεικνύοντας τη διττή χρήση της γλώσσας.

Μεθυσμένος κάποτε ο Ξάνθος σε κάποια παραλία της Σάμου, έβαλε με τους φίλους του στοίχημα -κι έδωσε και καπάρο το δαχτυλίδι του- ότι αν δεν πιει όλη τη θάλασσα, να χάσει τη βίλα του. Ευτυχώς το έσωσε ο Αίσωπος αντιπροτείνοντας να κόψουν προηγουμένως οι φίλοι του, όλους τους ποταμούς που χύνονται στη θάλασσα.

Σε κάποιο δείπνο που παρέθετε ο Ξάνθος, διάλεξε τα πιο ωραία κοψίδια και λέει στο Αίσωπο να τα προσφέρει στην αγαπητή του. Αυτός τα δίνει στη σκύλα τους και η γυναίκα του γίνεται έξω φρενών. Ο Ξάνθος ζητά το λόγο της προσβολής. Ο Αίσωπος τού λέει να ραπίσει τη γυναίκα του και να κλοτσήσει τη σκύλα. Η σκύλα ξανάρθε αμέσως έρπουσα κοντά του, αλλά η σύζυγος έφυγε για το πατρικό της, και δεν θα γύριζε ποτέ εάν δεν μηχανευόταν ο Αίσωπος να διαλαλήσει στην πόλη ότι ο Ξάνθος ετοιμάζεται να παντρευτεί.

Μια βραδιά κάλεσε ο Ξάνθος σε δείπνο, τους σοφούς της πόλης. Ο Αίσωπος για να αποδείξει το αντίθετο, στάθηκε πίσω από την κλειστή πόρτα και ρωτούσε τον καθένα που έφθανε: «Τι σείει ο κύων;». Αυτοί νομίζοντας ότι τους ρωτά «Ποιος είσαι ρε σκύλε;» («Τις ει ω κύον;»), έφευγαν βρίζοντας. Ένας μόνο αποκρίθηκε «την ουρά και τα αυτιά» και εισήλθε («την κέρκον και τα ώτα»).

Εκεί όμως που ξεδίπλωσε όλη του τη σοφία και μάλιστα ενώπιον σοφών και ειδημόνων, ήταν στο περιβόητο «συνέδριο των σοφών» στην Κόρινθο, που έγινε περί τα μέσα του 6^ου π.Χ. αιώνα υπό την αιγίδα του Περιάνδρου του Κυψέλου, και ευτύχησε να συγκεντρώσει εν ζωή, τους λεγόμενους επτά σοφούς της αρχαιότητας καθώς και αρκετούς άλλους ομοτέχνους.

Στο περιθώριο των συζητήσεων (όπως αναφέρει ο Κρητικίδης) ρώτησε τον Αίσωπο -που είχε πια απελευθερωθεί από τον φιλόσοφο Ιάδμονα- ο Χίλων ο Λακεδαιμόνιος: «Εις τι καταγίνεται ο Ζευς;» και η απάντηση του Φρυγός ήταν αφοριστική και μεγαλειώδης: «Τα μεν υψηλά ταπεινοί τα δε ταπεινά υψοί» (!).

Εξακόσια τόσα χρόνια αργότερα ακούστηκαν τα ίδια ακριβώς λόγια από τον Χριστό, που αποτελούν μαζί με το «Αγάπα τον πλησίον σου ως σεαυτόν» τις δυο θεμελιώδεις αρχές της χριστιανικής φιλοσοφίας.

(«Πας ο υψών εαυτόν ταπεινωθήσεται, ο δε ταπεινών εαυτόν υψωθήσεται» Λουκά ΙΗ 14).

Τι κάνει λοιπόν η ύψιστη θεότης; Ο Αίσωπος εδώ είναι σαφής: Μεριμνά πρωτίστως για την αρμονία του σύμπαντος κόσμου. Ευλογεί τις αγαθές προθέσεις και την μεσότητα και τιμωρεί την άδικη έπαρση και τις υπερβολές που διαταράσσουν τη συμμετρία του σύμπαντος και την αρμονία σύμπαντος του φυσικού και του ψυχικού κόσμου.

Θα ξαναπούμε πάλι κάτι που επανειλημμένα και φορτικά έχει διατυπώσει αυτή η στήλη: Είναι πολύ βαρύ για τις μέρες μας και δυσχειρίσιμο το φορτίο της αρχαίας ελληνικής παρακαταθήκης…