Ζούμε σε μια εποχή της υπερβολής, της επίδειξης και της ματαιοδοξίας.

Αυτό φαίνεται από τις πολιτικές και τις πολιτιστικές μας επιλογές, από την έκφραση του λόγου μας κι από την αγάπη μας σε ακραία φαινόμενα και κούφιους νεολογισμούς.

Τον περασμένο μήνα, για παράδειγμα, κλήρωσε το Τζόκερ κι έδωσε μετά από δεκατέσσερα τζάκποτ ... κοντά στα δεκατέσσερα εκατομμύρια ΕΥΡΩ! Έτσι ακριβώς αντιλαμβάνεται το κράτος την κοινωνική ευτυχία. Προτιμά δηλαδή να τρελάνει έναν τυχερό, παρά να ορθοποδήσει και να αποκαταστήσει άλλους πενήντα.

Το φαινόμενο των νεολογισμών επιχωριάζει στην παραπλανητική βερμπαλιστική ευρεσιτεχνία της πολιτικής. Λέμε, φερ’ ειπείν, «δια βίου μάθηση», τη στιγμή που δεν μπορούμε να εγγυηθούμε ούτε τη δωδεκαετία της εκπαίδευσης.

Πρόσφατα ακούσαμε να καταχωρίζονται οι επίσημοι νεολογισμοί «υπερελάφρυνση του χρέους» και «υπεραπόδοση των πρωτογενών πλεονασμάτων» καθώς και το άνω ποταμών «υποκατώτατος» (!), για την ειδεχθή δήλωση ενός εξευτελιστικού μισθού νεοπροσλαμβανομένων, υπό τας διαταγάς των ...υπερθεσμών.

Ακόμα και τα ουράνια φαινόμενα δεν αντέχουν στον πειρασμό της υπερβολής. Προ μηνός περίπου, μας τάραξαν με την «υπερ-πανσέληνο», τη φωτεινότατη γιατί περιστρέφονταν εκείνες τις μέρες «αγχοτάτη» ή «αγχίστη», όπως θα έλεγαν οι αρχαίοι, εκ του άγχι = πλησίον και του άγχω, που σημαίνει κρεμώ και αποπνίγω, εξ ου και η αγχόνη, αλλά και το σημερινό μας άγχος.

Την υπερβολή την έχουμε κάνει χρυσό κανόνα. Εννιά στους δέκα Νεοέλληνες ανεξαρτήτως μορφώσεως, υπερτονίζουν τον συγκριτικό βαθμό των επιθέτων προσθέτοντας καταχρηστικά και εσφαλμένα το «πιο» (ο πιο καλύτερος και ο πιο ανώτερος) και καμαρώνουν.

Κι όμως, αν μελετήσουμε τους αρχαίους «ημών» και δη τον Αριστοτέλη, θα μας επιβεβαιώσουν ότι υπάρχει και η χρυσή «μεσότης». «Σε κάθε πράγμα και κάθε πράξη (ακόμα και σ’ αυτή τη διανοητική αρετή, θα μπορούσε να προσθέσει κανείς) κάθε έλλειψη και κάθε υπερβολή φθείρει. Η μεσότητα σώζει και είναι πραγματική αρετή» (Ηθικά Νικομάχεια 1104 α 26).

Ο μεγάλος Σταγειρίτης φιλόσοφος και πανεπιστήμων, δεν διατύπωσε κανένα καινοφανές φιλοσοφικό δόγμα, όπως διάσημοι και ρηξικέλευθοι προκάτοχοί του. Ωστόσο ήταν ο πρώτος, και ο τελευταίος, φιλόσοφος που προσπάθησε να οργανώσει συστηματικά και μεθοδολογικά το σύνολο της μέχρι τότε ανθρώπινης γνώσης και φιλοσοφίας. Είναι χαρακτηριστικό το ότι στην εγκυκλοπαίδεια του Ελευθερουδάκη τιτλοφορείται ως «ο τελειωτής της ελληνικής φιλοσοφίας».

Υπάρχουν βέβαια και οι θυσιαστικές στιγμές των μεγάλων διλημμάτων (αυτό που λέμε μεγάλο «ναι» και μεγάλο «όχι»), όμως γενικά η μεσότητα μεταξύ δύο ακροτήτων είναι η άριστη επιλογή που συνεπιφέρει και εξασφαλίζει την αρετή, την υγεία και την ευδαιμονία.

Πρωτίστως βέβαια εξασφαλίζει την αρμονία. Ο Αριστοτέλης αντιγράφει σ’ αυτό το σημείο φιλοσοφικά τον Πυθαγόρα, που έστησε όλη τη φιλοσοφία πάνω στους αριθμούς, προσδιορίζοντας αρχικά τους τρεις μέσους αριθμούς: τον αριθμητικό μέσο (α+β):2, τον γεωμετρικό μέσο (τετραγωνική ρίζα του α.β), και τον αρμονικό μέσο 2αβ: (α+β).

Κατά τον Αριστοτέλη, η δειλία και η θρασύτης είναι τα επώδυνα άκρα, ενώ η μεσότης είναι η ανδρεία.

Ομοίως, η μικροψυχία και η ματαιοφροσύνη εξακοντίζονται στα άκρα και στο μέσον υπάρχει η χρηστή μεγαλοψυχία κ.ο.κ..

Αν διαστείλουμε τις έννοιες θα δούμε ότι μεσότης είναι η συνδιαλλαγή και η συνεννόηση, ενώ άκρα είναι όλες οι υπερβολές: οι δικτατορίες, ο θρησκευτικός και ο ποδοσφαιρικός φανατισμός, το μπούλιν, η βία κατά των γυναικών (κατά της οποίας γιορτάζαμε τον περασμένο μήνα) και τόσα άλλα επαίσχυντα και απαξιωτικά για τον σημερινό homo xerokephalus…

Η ηθική αυτή μεσότης επιτυγχάνεται με την έξη και το ομόρριζο έθος, και πάντως πολύ πιο αργά και πολύ κοπιωδέστερα από τις ακρότητες.

Όλα τα ενάρετα είναι δύσκολα, κοπιαστικά και εργώδη, γιατί, όπως λέει και ο Ησίοδος, «μπροστά στην αρετή έβαλαν οι θεοί τον ιδρώτα»!