Λίαν εγκωμιαστικά ήταν τα σχόλια, και φαντάζομαι με παγκόσμια απήχηση, από τις δυο διακεκριμένες κινηματογραφικές περσόνες που επισκέφθηκαν προ ημερών το νησί της Σαπφώς και έζησαν εκ του σύνεγγυς τα δράματα των προσφύγων σ’ αυτή τη θάλασσα με τη χιλιόχρονη ιστορία, αυτή τη θάλασσα που έχει φτιαχτεί για να γεννά και να ενώνει πολιτισμούς, και εδώ και δύο χρόνια έχει μετατραπεί απλά και μακάβρια σε υδάτινο νεκροταφείο της ελπίδας.

Οι δυο κυρίες γνώρισαν από κοντά το πρόβλημα και αναγνώρισαν την ανθρωπιστική του διάσταση, δείχνοντας μια τεράστια ευαισθησία, σε αντίθεση με την πλειονότητα της Ευρώπης που κάνει φοβικούς και λογιστικούς υπολογισμούς της μετανάστευσης και χτίζει νέα τείχη.
Δεν είμαι σε θέση να ξέρω πόσο γνωρίζουν οι εν λόγω κυρίες την ιστορία αυτού του χώρου κι αυτού του πολιτισμού, αλλά θα ’πρεπε να ξέρουν ότι η ευαισθησία σ’ αυτό το σταυροδρόμι του κόσμου είναι αυτοφυής και αυταπόδεικτη.

Δεν έγινε σήμερα. Έρχεται από χιλιάδες χρόνια και είναι έντεχνα αποτυπωμένη στην εικαστική τέχνη, στα τραγούδια, στη μουσική, στη φιλοσοφία και στην ποίηση. Προπαντός στην ποίηση.
Η ευαισθησία είναι η αναγκαία και ικανή συνθήκη για τη δημιουργία του ποιητικού έργου.

Ο χώρος αυτός ευτύχησε να γεννήσει τους πατέρες σχεδόν όλων των τεχνών και των επιστημών. Ο Όμηρος είναι ο πρώτος μεγάλος ποιητής της ανθρωπότητας και η ευαισθησία του στις περιγραφές των φυσικών φαινομένων και των ηθικών συγκρούσεων είναι απαράμιλλη.
Και δεν είναι μόνο ο Όμηρος.

Ακολουθούν ο Ησίοδος, η Σαπφώ, ο Τέρπανδρος, ο Ηρόδοτος, ο Ιπποκράτης και ο Γαληνός, οι μεγάλοι Σάμιοι αρχιτέκτονες Ροίκος και Θεόδωρος και ο Πυθαγόρας μαζί με όλους τους μεγάλους φυσικούς προσωκρατικούς φιλοσόφους.

Δεν είναι υπερβολή, και ας μη θεωρηθεί εθνική οίηση, να πούμε ότι και τίποτα να μην είχε παραγάγει όλος ο κόσμος, μόνο με το Αιγαίο θα ήταν μέχρι σήμερα πνευματικά αυτάρκης!
Η ευαισθησία είναι ζωγραφισμένη παντού: στο Αρτεμίσιο και το Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού (τα δύο από τα επτά θαύματα του κόσμου), στο ναό της Σαμίας Ήρας, τον περικαλλή και μέγιστο των αρχαίων ναών, στο θέατρο και τα λοιπά αρχιτεκτονήματα της Εφέσου, παντού.

Η ευαισθησία ήταν η πρώτη ύλη και σε όσα δε σώθηκαν από τον αμείλικτο χρόνο όπως στους θαυμάσιους πίνακες των πρωτοπόρων Σαμίων ζωγράφων και στη λύρα των μεγάλων Λεσβίων μουσουργών.

Αυτή η μουσική, που λες και κρυβότανε δυο χιλιάδες χρόνια σαν σπίθα μέσα στη στάχτη, ξαναζωντάνεψε τους τελευταίους δύο αιώνες, εμπλουτίστηκε με τοπικά όργανα και με υπέροχους βυζαντινούς μουσικούς δρόμους και γέννησε τη θεσπέσια λαϊκή μουσική της Σμύρνης.
Ευτυχισμένοι όσοι γνωρίσουν, κι αν μπορέσουν να τραγουδήσουν και να χορέψουν, αυτή την υπέροχη, την ουράνια μουσική, που συνοψίζεται στα σμυρναίικα τραγούδια, όπως μας τα παρέδωσαν οι δικοί μας πρόσφυγες πριν από ενενήντα τέσσερα χρόνια.

Ο ξένος που θα γνωρίσει αυτήν την εκφραστική μουσική θα καταλάβει αμέσως γιατί οι άνθρωποι αυτών των νησιών έχουν τόση ευαισθησία όταν βλέπουν τόσες ανήμπορες ψυχές να πλέουν στοιβαγμένες πάνω στις ετοιμόρροπες σχεδίες της ντροπής και της σύγχρονης βαρβαρότητας…