Τα κανάλια αξιολογούν την τοποθέτηση Βαρουφάκη περί συμφωνίας με τους «Θεσμούς» μέσω ή λόγω «δημιουργικής ασάφειας» (αμφισημία, θα μετέφραζα εγώ) ως κάποια «νέα» εκδοχή διαπραγματευτικής στρατηγικής.

Πιθανόν να είναι ή να εμφανίζεται ως επιτυχημένη προσκαίρως ή επικοινωνιακά. Σίγουρα όμως είναι δυσνόητη ως γεγονός για όποιον εξακολουθεί να θεωρεί ότι 1+1=2, στον ταπεινό τούτο Κόσμο.

Τίθενται όμως κάποια προβλήματα, όχι ως προς την «επιτυχία» ή μη της συμφωνίας -ας τα βρουν μεταξύ τους-, αλλά ως προς την καθαυτό σημασία και ιστορία της «δημιουργικής ασάφειας» ως αντίληψης διαπραγμάτευσης.

Αναρωτιέμαι, ποιος θυμάται την πρώτη φορά που η έννοια «δημιουργική ασάφεια» χρησιμοποιήθηκε σε διαπραγματεύσεις και συμβιβασμούς και τις επιπτώσεις τής επί της ελληνικής πολιτικής, ειδικά στα λεγόμενα «Εθνικά Θέματα»; Θα ήταν ένα αφελές quiz εάν δεν ήταν ιδιαίτερα σημαντικό το ερώτημα.

Την έκφραση αυτή χρησιμοποίησε εν πρώτοις ο Λόρδος Χάνεϊ, ο Βρετανός διαμεσολαβητής για τη σύνταξη του Σχεδίου Ανάν για το Κυπριακό! Νοείται όμως «δημιουργική ασάφεια» επί ζητημάτων όπως η κυριαρχία ενιαίου Κράτους, η Διοίκηση, το περιουσιακό, η αποχώρηση των εποίκων, οι αγνοούμενοι κ.ο.κ.;

Το αποτέλεσμα είναι γνωστό, όπως είναι γνωστή και η εξέλιξη του κυπριακού ζητήματος, έκτοτε. «Δημιουργική ασάφεια» σημαίνει ότι ο καθένας καταλαβαίνει ό,τι θέλει και στο τέλος επικρατεί ο ισχυρότερος. «Μπούμερανγκ» λέγεται αυτό σε απλά ελληνικά...

«Δημιουργική ασάφεια» επικρατεί, έστω και άρρητα, και στο πεδίο του καθορισμού των ορίων του εθνικού χώρου στο Αιγαίο: 6, 10, 12 μίλια... υφαλοκρηπίδα... Καστελλόριζο... ΑΟΖ... Η «ασάφεια» ορίζεται με 40 χρόνια παραβιάσεις, τεράστια κονδύλια σε εξοπλισμούς, διαφθορά και διαπλοκή και άφθονο αίμα χειριστών της Πολεμικής Αεροπορίας... Η «ασάφεια» αποκτά ονοματεπώνυμο: Κώστας Ηλιάκης ή Νίκος Σιαλμάς ή... όσα τα μνημεία στα νησιά, από την Κάρπαθο έως τον Άι-Στράτη!

Και δεκάδες άλλα ανάλογα παραδείγματα: από τη Συμφωνία της Μαδρίτης έως την Ενδιάμεση Συμφωνία για το θέμα των Σκοπίων... Μπορεί να επετεύχθη η μετατροπή της σημαίας των Σκοπίων από κοκκινο-κίτρινος «Ήλιος της Βεργίνας» σε ένα μετα-μοντέρνο design «Ήλιου τύπου Ιαπωνίας», πλην όμως για να συντηρείται η «ασάφεια», πληρώνεται, σε διεθνές επίπεδο, με βαρύ πολιτικό κεφάλαιο της χώρας... κι αυτό το κεφάλαιο δεν είναι εύκολα ανανεώσιμο.

Αν σκεφτούμε όμως συστηματικά, οφείλουμε να παραδεχθούμε ότι η «δημιουργική ασάφεια» έχει προαιώνιες ρίζες στον ελληνικό πολιτισμό: Πυθία και Δελφικοί Χρησμοί. Πάνε χρόνια πολλά που έχω αποφοιτήσει από το -τότε- Γυμνάσιο. Αλλά θυμάμαι καλά πόσο μάς εντυπωσίαζε, ως μαθητές, το κλασσικότερο παράδειγμα του Λόγου της Πυθίας: «ήξεις αφήξεις ουκ εν πολέμω θνήξεις»...

Αργότερα έμαθα ότι πρόκειται για χρησμό της Σίβυλλας, που ως κακό δάνειο είχε ενσωματωθεί στην ελληνική γραμματεία. Είτε έτσι είτε αλλιώς, πρόκειται για μια φράση που έχει ενσωματωθεί ως παροιμία ή τυπικός χαρακτηρισμός στη νεοελληνική «αυτός είναι ήξεις - αφήξεις», δηλαδή αναξιόπιστος.

Αν θελήσουμε να μελετήσουμε παραπέρα το δελφικό μοντέλο, τότε αναπόφευκτα θα θυμηθούμε ότι:
(1) η Πυθία είχε ανάγκη πρακτικών «μέθης» για να εκφέρει τους χρησμούς της,
(2) πολλοί πήγαν στον πόλεμο σίγουροι για τη νίκη και την επιβίωσή τους και σκοτώθηκαν και
(3) ο ασαφής χρησμός είναι μεν Τέχνη, αλλά δεν είναι ορθολογική Επιστήμη.

Χρειάζεται όμως, άραγε, να πάμε τόσο μακριά για να καταλάβουμε πώς ακόμα και η στίξη σε ένα κείμενο μπορεί να διαστρέφει ασαφώς το πνεύμα και το Λόγο του συντάκτη ή του δημιουργού; Ο μέσος Έλληνας έχει χιλιο-τραγουδήσει το «Περιγιάλι το κρυφό» του Μ. Θεοδωράκη, αγνοώντας, συνήθως, ότι είναι ένα μελοποιημένο ποίημα του Γ. Σεφέρη.

Οι ανάγκες μελοποίησης -ή μήπως οι ανάγκες ιδεολογικής υποστροφής του ποιήματος- γέννησαν μιαν από τις σημαντικότερες επιβολές της «ασάφειας» στην ελληνική λογοτεχνία. Γράφει ο Σεφέρης: «... πήραμε τη ζωή μας· λάθος!...». Τραγούδησε ο Θεοδωράκης: «... πήραμε τη ζωή μας λάθος / ...». Η θέση τής άνω τελείας στο στίχο, μπροστά ή πίσω από τη λέξη «λάθος», σηματοδοτεί δύο διαφορετικούς υπαρξιακούς κόσμους και δύο ιδεολογίες, ανεξαρτήτως τού εάν χρησιμοποιούνται ακριβώς οι ίδιες λέξεις.

Αλήθεια, θα ήταν άστοχο να σκεφτούμε αυτά τα δύο παραδείγματα ως προς την τρέχουσα διαπραγματευτική «ασάφεια»; Το ατυχές με αυτήν είναι ότι επικαλούμαστε οικονομικά επιχειρήματα -υποτίθεται- εδραιωμένα στην οικονομική επιστήμη κύρους για να συμφωνήσουμε διαφωνώντας με τους «Εταίρους».

Σκαλώνουμε εννοιολογικά... όταν δεν καταλαβαίνουμε ότι όσον επενδύουμε στην «ασάφεια», τόσον απομακρυνόμαστε από κάποια θέση ισχύος στο διεθνές γίγνεσθαι. Για να κάνουμε τα πράγματα απολύτως τετριμμένα, έως χυδαία, ας θυμηθούμε μια ρήση του ποδοσφαιριστή Γκάρι Λίνεκερ: «Το ποδόσφαιρο είναι απλό άθλημα, 22 παίκτες κυνηγούν μια μπάλα για 90 λεπτά και στο τέλος κερδίζουν οι Γερμανοί»...

Το τρέχον κομματικό σύστημα της χώρας, απ’ άκρου εις άκρον, αρέσκεται στην «ασάφεια» ως τρόπο υπεκφυγής της πραγματικότητας που δημιουργεί. Συχνά αναρωτιέμαι γιατί προσφεύγει σ’ αυτήν, επί δεκαετίες αλλά και σήμερα.

Μήπως επειδή η πραγματικότητα είναι εύκολα διαχειρίσιμη όταν αφθονούν οι πολίτες-πελάτες, που πάσχισαν βεβαίως να δημιουργήσουν; Μήπως επειδή είναι το βέλτιστο εργαλείο για τη δημαγωγία, το λαϊκισμό, τον ανορθολογισμό, την αναξιοκρατία, το νεποτισμό;

Ίσως επειδή η «ασάφεια» επιτρέπει την εξίσωση της ισότητας με τον εξισωτισμό προς τα κάτω. Εννοιολογικός αχταρμάς, δηλαδή!