Με την Ελλάδα σε κλοιό προβλημάτων και υπό διεθνή επιτήρηση, το ερώτημα αν υπάρχουν σήμερα φιλέλληνες βρίσκεται στα χείλη πολλών συμπολιτών μας. Έχει βάση και νόημα ένας σύγχρονος φιλελληνισμός; Ποιο μπορεί να είναι το περιεχόμενό του;
Ο επίσημος εορτασμός, για δεύτερη χρονιά, της ημέρας θανάτου του Λόρδου Βύρωνα ως Ημέρας Φιλελληνισμού και Διεθνούς Αλληλεγγύης (19 Απριλίου), την οποία καθιέρωσε η Ελληνική Πολιτεία το 2008 ύστερα από πρόταση και προσπάθεια πολλών ετών του Συνδέσμου «Μπάιρον», φέρνει τέτοια ερωτήματα στο προσκήνιο.
Ας θυμηθούμε ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κάρολος Παπούλιας, αναφέρθηκε με έμφαση στο κίνημα των φιλελλήνων στις φετινές δηλώσεις του για την επέτειο της Επανάστασης του ’21, επικαλούμενος την αλληλεγγύη προς την Ελλάδα των Ευρωπαίων εταίρων της μπροστά στον κίνδυνο να βουλιάξει η χώρα μας στην άβυσσο της οικονομικής χρεωκοπίας.
Πράγματι, το τότε κίνημα των φιλελλήνων ήταν ένα μεγάλο και εμπνευσμένο κίνημα αλληλεγγύης με τους επαναστατημένους Έλληνες, το οποίο είχε στις τάξεις του φωτισμένους ανθρώπους, με απήχηση στις κοινωνίες της Ευρώπης. Όμως, βρήκε απέναντί του τις κυβερνήσεις κατά κανόνα. Πολεμήθηκε από την Ιερή Συμμαχία. Όπως και τώρα, έτσι και τότε, ήταν η άλλη Ευρώπη που μας συμπαραστάθηκε.
Στο μέγιστο μέρος τους, οι τότε φιλέλληνες εμπνέονταν από τις πρωτοπόρες ιδέες της εποχής, τα συνθήματα της Γαλλικής Επανάστασης για «ελευθερία - ισότητα - αδελφότητα». Αναμφισβήτητα έπαιξε ρόλο και ο θαυμασμός που έτρεφαν για την κλασσική Ελλάδα και την προσφορά της στον ευρωπαϊκό και παγκόσμιο πολιτισμό, αλλά ήθελαν την αναγέννησή της με βάση τις παραπάνω ιδέες.
Συνέδεαν τον αγώνα για την ανεξαρτησία της Ελλάδας με την ελευθερία σ’ όλο τον κόσμο. «Θα ξεσηκώσω, αν μπορέσω, και τις πέτρες ακόμα / ενάντια στους τυράννους της γης», γράφει στο ποίημά του «Δον Ζουάν» ο κορυφαίος των φιλελλήνων Λόρδος Βύρων, ο οποίος αγωνίστηκε και μέσα στην ίδια τη χώρα του για τα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως μαρτυρεί και το γεγονός ότι η πρώτη ομιλία του στη Βουλή των Λόρδων (27-2-1812) ήταν εναντίον νομοσχεδίου (που μόνο αυτός καταψήφισε), το οποίο προέβλεπε τη θανατική ποινή για τους εξεγερμένους κλωστοϋφαντουργούς του Νόττιγχαμ (λουδίτες), οι οποίοι κατέστρεφαν τις μηχανές που τους στερούσαν τις δουλειές και τους οδηγούσαν στην εξαθλίωση. Επίσης, πρέπει να σημειωθεί ότι από το πρώτο ταξίδι του στην Ελλάδα (Σεπτέμβριος 1809 - Απρίλης 1811) ο Μπάυρον παρότρυνε τους Έλληνες να εξεγερθούν στηριζόμενοι στις δικές τους δυνάμεις και όχι να περιμένουν να τους ελευθερώσουν άλλοι, ενώ πρώτος ύψωσε τη φωνή του και κατά της λεηλασίας του Παρθενώνα από το συμπατριώτη του Λόρδο Έλγιν.
Άρα, ένας σύγχρονος φιλελληνισμός δεν μπορεί παρά να έχει περιεχόμενο τη σύγχρονη έννοια της αλληλεγγύης. Από τη φύση του είναι ασυμβίβαστος με τον εθνικισμό, την ξενοφοβία και το ρατσισμό. Πρέπει να βασίζεται στο διεθνές δίκαιο και όχι στο «δίκαιο του ισχυρού». Να εμπνέεται από πανανθρώπινες ιδέες και αξίες: ελευθερία, δημοκρατία, ειρήνη, ανθρώπινα δικαιώματα, οικολογική προστασία.
Τέλος, καθοριστικό ρόλο για ένα σύγχρονο φιλελληνισμό μπορεί να παίξει ο απόδημος ελληνισμός, που αποτελεί ζωντανό δεσμό με λαούς και κοινωνίες σ’ όλες τις ηπείρους.

* Ο Πάνος Τριγάζης είναι προέδρος του Συνδέσμου «Μπάιρον».