Ιωάννης Βαρβιτσιώτης
Περιφερειακές Πινακοθήκες
Προλογικά σημειώματα: Παναγιώτης Τέτσης, Μαρίνα Λαμπράκη - Πλάκα
Εκδόσεις Μέλισσα
Αθήνα 2008, σελ. 168
(200 έγχρωμες φωτογραφίες, πανόδετη βιβλιοδεσία με έγχρωμη κουβερτούρα, 29,5 x 24,5 εκ.)

Ο Ιωάννης Βαρβιτσιώτης, πολιτικός με μεγάλη σταδιοδρομία, ευρωβουλευτής, τ. υπουργός, δρ. Νομικής και συγγραφέας, στο παρόν λεύκωμα παρουσιάζει 19 περιφερειακές πινακοθήκες στην Ελλάδα. Κάθε πινακοθήκη αναλύεται ξεχωριστά και περιλαμβάνεται η ιστορία της, στοιχεία για τον ιδρυτή της, παρουσίαση του κτηρίου και των συλλογών. Ο τόμος εικονογραφείται με τα έργα των συλλόγων αυτών, σε φωτογραφίες εξαιρετικής ποιότητας και μεγάλων διαστάσεων. Μεμονωμένα έργα τέχνης, τα πολύτιμα αποκτήματα κάθε πινακοθήκης σχολιάζονται ξεχωριστά.
Αναλυτικότερα παρουσιάζονται οι παρακάτω πινακοθήκες: Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή. Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Άνδρο, Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας, Μουσείο Γ.Ι. Κατσίγρα, Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης Δήμου Ροδίων, Μουσείο Βορρέ Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης και Λαογραφίας, Πινακοθήκη Αβέρωφ στο Μέτσοβο, Κουμαντάρειος Πινακοθήκη Σπάρτης, Δημοτική Πινακοθήκη Βόλου - Κέντρο Τέχνης Τζιόρτζιο Ντε Κίρικο - Μουσείο Αλέκου Κ. Δάμτσα, Δημοτική Πινακοθήκη Ιωαννίνων, Δημοτική Πινακοθήκη Καλαμάτας «Α. Τάσσος», Δημοτική Πινακοθήκη Κέρκυρας, Κέντρο Σύγχρονης Εικαστικής Δημιουργίας - Δημοτική Πινακοθήκη Ρεθύμνου «Λευτέρης Κανακάκις», Μουσείο Εικαστικών Τεχνών Ηρακλείου - Συλλογή Κ. Σχιζάκη, Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων, Δημοτική Πινακοθήκη Χίου, «Τέχνη» Μακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία Κιλκίς, Δημοτική Πινακοθήκη Ξάνθης «Χρήστος Παυλίδης», Μουσείο Χαρακτικής «Βάσω Κατράκη» και από το νησί μας το Μουσείο-Βιβλιοθήκη Στρατή Ελευθεριάδη - Teriade στη Μυτιλήνη.
Οι περιηγήσεις αυτές είχαν δημοσιευθεί από το Νοέμβριο του 2005 μέχρι τον Ιανουάριο του 2008 στην εφημερίδα «Το Βήμα της Κυριακής», με στόχο να ανθήσουν το ενδιαφέρον του κοινού, να προβάλουν τις παρεχόμενες εκπαιδευτικές υπηρεσίες και τέλος να εντοπίσουν τα υφιστάμενα προβλήματα, προς ανεύρεση επίλυσης.

Στον πρόλογο του συγγραφέα διαβάζουμε: «Η πρώτη γενική διαπίστωση είναι ότι οι περιφερειακές πινακοθήκες στεγάζουν θησαυρούς της νεοελληνικής τέχνης. Η δεύτερη, οδυνηρή θα έλεγα, είναι ότι πολλοί από τους κατοίκους της πόλης που φιλοξενεί την πινακοθήκη αγνοούν όχι μόνο πού στεγάζεται αλλά και την ίδια την ύπαρξή της. Η τρίτη, και αυτή οδυνηρή διαπίστωση, είναι ότι ελάχιστοι συμπατριώτες μας επισκέπτονται πινακοθήκες και μουσεία γενικότερα. Οι μόνοι επισκέπτες είναι συνήθως τυχεροί μαθητές φωτισμένων εκπαιδευτικών ή αλλοδαποί τουρίστες. Και εάν αναρωτηθούμε για τις ευθύνες, καταλήγουμε στην έλλειψη παιδείας αλλά και στην εσωστρεφή πολιτική των ίδιων των πινακοθηκών.
Τα προβλήματα της σύγχρονης Ελλάδας στη διαχείριση του πολιτισμού είναι πολλά. Πινακοθήκες και λοιπές συλλογές αδυνατούν να δουν ότι ο ρόλος τους έχει πλέον αλλάξει: από χώροι φύλαξης και προβολής της πολιτιστικής κληρονομιάς, έχουν γίνει χώροι ανάπτυξης διαλόγου όχι μόνο με τα έργα τέχνης, αλλά και διαλόγου κοινωνικού. Από την πρακτική του “συλλέγειν” πρέπει να στραφούν στην αισθητική καλλιέργεια αλλά και στη γενικότερη διαμόρφωση της κοινωνίας, πρέπει να γίνουν τόσο τολμηροί όσο ήταν και οι συλλέκτες που σε μικρές πόλεις καλλιέργησαν αυτό το ιδιαίτερο μεράκι.»
Το λεύκωμα, που αξίζει να σημειώσουμε πως είναι δίγλωσσο, ελληνικά-αγγλικά, προλογίζουν ο Παναγιώτης Τέτσης, ομότιμος καθηγητής ΑΣΚΤ, μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, και η Μαρίνα Λαμπράκη - Πλάκα, καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης, διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης.
Ο Παναγιώτης Τέτσης σημειώνει ανάμεσα στα άλλα: «Στον τόμο αυτόν, στον οποίον έχει ενσωματωθεί η παρουσία μιας εικοσαριάς πινακοθηκών-μουσείων, των έξω από την ακτίνα της πρωτευούσης και της συμπρωτευούσης, εκτός του ότι περιλαμβάνονται αξιόλογα έργα έως αριστουργήματα, πολλά εξ αυτών παρέμεναν άγνωστα για πολλούς από εμάς γιατί έλειπε ευρεία δημοσιότης και εκδοτική παρουσίαση· επιπλέον ο τόμος τούτος ωθεί φιλότεχνο και ενδιαφερόμενο κοινό σε γνωριμία δι’ επισκέψεων σ’ αυτά τα μικρά απομακρυσμένα ιδρύματα από την άπληστη, αλλά ακόμα φτωχή κι αυτή, πρωτεύουσα. Στα προσόντα αυτών των ιδρυμάτων είναι το μέγεθος των χώρων, των μικρότερων, που υποβάλλουν συναίσθημα οικείου, δηλαδή πλησιέστερο προς το περιβάλλον της κατοικίας στο οποίο τα έργα θα είχαν βρει την αρχική τους θέση. Δηλαδή αυτές οι συλλογές-μουσεία απέχουν από τον αξιοπρεπή ψυχρό περίγυρο των μεγαλυτέρων μουσείων.
Η συμβολή τούτων στη διαπαιδαγώγηση περί τέχνης προς το ευρύτερο κοινό της Ελλάδος είναι μέγιστη και οι ιδρυτές αυτών, εν ζωή ή απόντες, πρέπει να θεωρούνται και να ονομάζονται Εθνικοί Ευεργέτες.»