Το χωριό αυξάνεται σε πληθυσμό τον 17^ο αι. και εμφανίζονται αρκετοί Οθωμανοί, όπως σε όλο το νησί! Ενώ αναφέρεται στις Ζητείες του Παναγίου Τάφου, του 1653, το 1671 τα χριστιανικά σπίτια από 13 (το 1548) γίνονται 88! Και προστίθενται 27 Οθωμανικά! Μάλιστα τώρα τα πρωτεία στην παραγωγή παίρνει η καλλιέργεια της ελιάς (φόρος λαδιού από 168 Α του 1548 σε 1847 Α!!! το 1671) (Καρύδης-Kiel)! Οι Οθωμανοί φαίνεται ότι έχουν τζαμί και σχολείο, τα Μεζάρια και διαμένει εκεί κάποιος αξιωματούχος, κτηματίας, στο «τσιφλίκι»! Έτσι συνδέεται και το χρονικό της «απαλλαγής των φόρων της Αγιάσου και της βιοτεχνικής της ανάπτυξης» το 1701 περίπου, με φιρμάνι Σουλτανικό που έβγαλε ο «Πασάς» της Σκούντας, επειδή η Παναγιά του γιάτρεψε την κόρη! Μάλιστα οι Μυτιληνιοί έκλεψαν και κατέστρεψαν το φιρμάνι το 1783! Υπήρχαν ωραίες μαρμάρινες κρήνες στο χωριό (τώρα διαλυμένες) ενώ μια άλλη φιλοξενεί στήλη από το Οθωμανικό νεκροταφείο!

Την ίδια εποχή, το Χριστιανικό στοιχείο, στην θέση μιας Μικρής Εκκλησίας, της Παναγιάς της Αλυγαριανής, που ίσως ήταν επάνω σε «παγανιστικό», δηλαδή αρχαίο ιερό, χτίζει την Πρώτη Γνωστή Εκκλησία! Από αυτήν, πιθανόν μια εντυπωσιακή δρομική, μονόκλιτη βασιλική, ίσως με τοιχογραφίες, σώζονται η επιβλητική, κτητορική επιγραφή στον αυλότοιχο της Παναγιάς (τώρα υπέρθυρο στην αυλόπορτα), η πλάκα με τον δικέφαλο, πάλι στον αυλότοιχο και το υπέροχο τέμπλο της, που τώρα υπάρχει στο παρεκκλήσι του Αγίου Κωνσταντίνου. Από αυτό μπορούμε να υπολογίσουμε το μέγεθος του πρώτου ναού! Διαβάζουμε: «ΟΥΧ ΥΠΗΡΧΕ ΠΡΟΤΕΡΟΝ ΝΑΟΣ ΕΝΘΑΔΕ ΕΝ ΡΙΖΗ Δ.ΑΓΝΟΥ ΕΤΕΛΕΙΤΟ ΘΥΣΙΑ ΑΝΑΙΜΑΚΤΟΣ ΕΙΣ ΑΙΝΟΝ ΤΩ ΚΥΡΙΩ ΕΥΔΟΚΙΑ ΔΕ ΘΕΟΥ ΤΟΥ ΠΑΝΤΕΠΟΠΤΟΥ/ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΟΥ ΤΟΥ ΠΑΝΙΕΡΩΤΑΤΟΥ ΚΥΡ ΑΝΘΙΜΟΥ ΤΟΥ ΝΟΜΑΕΟΥ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΚΑΛΛΙΣΤΟΣ ΕΓΕΙΓΕΡΤΑΙ ΝΑΟΣ ΕΝΘΑΔΕ ΕΙΣ ΤΙΜΗΝ ΚΑΙ ΔΟΞΑΝ ΤΕ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ/ΣΥΝΤΡΕΧΟΝΤΩΝ ΤΩΝ ΠΡΟΕΣΤΟΤΩΝ ΚΑΙ ΠΑΝΤΩΝ ΤΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΚΟΠΟΥ ΔΕ ΠΟΛΛΟΥ ΜΟΧΘΟΥ ΤΕ ΚΑΙ ΔΑΠΑΝΗΣ ΤΩΝ ΕΓΧΩΡΙΩΝ ΩΣ ΕΠΑΙΝΟΣ ΠΕΛΛΕΙ / ΕΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΚΥΡ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΟΥ ΚΑΙ ΕΛΑΧΕ ΤΩ ΕΠΙΚΛΙΚΑΝΕ ΤΑΣ ΔΟΞΑΣ ΔΕ ΤΩ ΘΕΩ ΚΑΙ ΔΕΣΠΟΤΗ ΑΨΜ ΜΗΝ ΜΑΡΤΙΟΣ.» (Κλεομβροτου, ΜΥΤΙΛΕΝΑ SACRA, Τομ. Δ, σελ.456). Δηλαδή το έτος 1740! Μια ωραία επιγραφή, καλλιγραφική, με επιπεδόγλυφα γράμματα, ένα ωραίο τέμπλο, η εκκλησιά του χωριού αντιμετώπιζε, όπως τόσες άλλες στο νησί, τις προκλήσεις του 18^ου αι. σ’ ένα χωριό με τον Αγά του αλλά και κτηματίες Χριστιανούς, όπως θα δούμε!

και άλλες διαλυμένες

με την επιγραφή

της πρώτης Κοίμησης της Θεοτόκου του 1740

με τον δικέφαλο

και το ξυλόγλυπτο τέμπλο της

στον Άγιο Κωνσταντίνο

πάντα στην Σκούντα.