Τώρα θα ξαναγυρίσω στην αρχή του αφιερώματος, στον μεγάλο Κάμπο που δημιούργησε ο Ευεργέτουλας, το πολύκλαδο ποτάμι, για την ιστορική πορεία του οποίου, τις αλλαγές στις «κοίτες του», τον μεγάλο πανάρχαιο υγρότοπο στις εκβολές του, έγραψα από τις 15 του Ιούνη!

Οι γενιές των ανθρώπων περνούν, αφήνοντας τα σημάδια τους στους τόπους! Οι τόποι αλλάζουν, και αυτά που μένουν σκορπίζονται παντού, ερείπια κοντά στην σημερινή εποχή!

Ο μεγάλος κάμπος, που κατηφορίζει από τον Όλυμπο, το πευκόδασος και φτάνει μέχρι τα νερά του κόλπου, γκρίζος από την ελιά και παράξενα καρφιτσωμένος από την θωριά της λεύκας, έχει σκόρπια τα σημερινά του χωριά, το μεγαλύτερο Ίππειος, την Σκούντα, τα Κεραμειά, τους Λάμπου Μύλους και αρκετά ψηλά, τον Ασώματο! Αρχίζει από το «Κομμένο Βουνό» της Λάρσου, στα ανατολικά και το λιμανάκι του Ντιπ στα δυτικά και έρχεται σφήνα στα βόρεια, στα πόδια του Τσαμλικιού! Νερόμυλοι, βρύσες, κομμάτια του Ρωμαϊκού υδραγωγείου, γεφύρια, διακονούν χιλιετίες τα νερά, ενώ εκκλησιές σημερινές και παμπάλαιες, τζαμιά ερειπωμένα, λιοτρίβια και σπίτια, σπίτια των ανθρώπων μέσα στον χρόνο, δίνουν την μαγιά για να προχωρήσει αυτή η «οδοιπορία» στον τόπο, για ακόμα μια φορά! Τα ευρήματα της αρχαιολογικής σκαπάνης, μέσα στο Ίππειος και στα Κεραμειά, βύθισε πολύ τον χρόνο! Θα δούμε περιόδους παλιών υποθέσεων, να παίρνουν σάρκα και οστά, εξακοντίζοντας τις ερμηνείες πολύ μακριά! Οι γνωστές Κώμες του πέτρινου κτηματολογίου, της εποχής του Διοκλητιανού, η Συκούς, τα Μακριανά, ο Ηρακλής του Ρωμαϊκού 300 μ.Χ., γνωστοί σημερινοί τόποι και η πληθώρα των σκόρπιων αρχαίων μελών, ιερών, εργαστηρίων, ίσως και άγνωστων Κωμών, που ήταν σε άλλο, άγνωστο πέτρινο κομμάτι, συμπληρώνονται με το υπόβαθρο των σημαντικών, αν και πολύ αποσπασματικών ανασκαφών!

Και αιώνες μετά, στα περίφημα κιτάπια των Οθωμανικών φόρων, κύρια του 1548, φωτίζονται τα σημερινά τοπωνύμια, με χωριά, ονόματα ανθρώπων με τα προϊόντα που καλλιεργούν, του μύλους που λειτουργούν, τα μοναστήρια, τα τσιφλίκια! Εδώ την πρωτοκαθεδρία δίνοντας και το όνομα της Επαρχίας, την έχουν τα Κεραμειά (Kelemiye)! Βρίσκουμε το Ίππειος (Ipyoz), την Σκούντα (Iskunda) την αρχαία, τον Ασώματο (Asomata), τους Λάμπου Μύλους (Lanbi), την Νυχτάντα (Ihtanda) και τα σημερινά τοπωνύμια Μητρόπολη (Metrepoli), Ένθρονο (Asrona), Άντρεια (Andrya)! Επίσης πάλι τα αρχαία Μακριανά (Makryana) και τον Ηρακλή (Arakli)! Τον Πύργο (Pirgo), τμήμα του Ίππειους και τα άγνωστα, Yerkes και Likardya!! Όλη αυτή, η τόσο βαθειά στον χρόνο προσέγγιση της Ιστορίας, θα μας απασχολήσει από εδώ και πέρα!

του Ευεργέτουλα

με φόντο τον Όλυμπο

και αρχή την Λάρσο

με την Σκούντα, το Ίππειος, τα Κεραμειά

το Ένθρονο (Asrona)

τους νερόμυλους (Lanbi)

τα μικρά «κτίσματα»!